Όχι μπόνους, πίτσα!

της Τ. Καραϊσκάκη, εφημ. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 4/9/2016

​​     Το «εύγε» εμψυχώνει τους εργαζομένους και αυξάνει την παραγωγικότητά τους, αλλά η πίτσα; Ο λόγος για το πείραμα Αμερικανού καθηγητή Ψυχολογίας (Πανεπιστήμιο Duke) σε υπαλλήλους εργοστασίου στο Ισραήλ. Τους χώρισε σε τέσσερις ομάδες και έστειλε σε κάθε μία ένα διαφορετικό μήνυμα επιβράβευσης για τη δουλειά τους. Η πρώτη ομάδα έλαβε «εύγε!», η δεύτερη ένα «μπόνους 30 δολαρίων», η τρίτη ένα κουπόνι για δωρεάν πίτσα, η τέταρτη δεν έλαβε κανένα μήνυμα. Στην αρχή της εργασιακής εβδομάδας η δωρεάν πίτσα αναδείχθηκε ως το υπ’ αριθμόν ένα κίνητρο για την αύξηση της παραγωγικότητας, με το `«εύγε» στη δεύτερη θέση και το μπόνους στην τρίτη, όμως στο τέλος του πειράματος, το «εύγε» ήταν ο αδιαμφισβήτητος νικητής. Η δωρεάν πίτσα ήρθε δεύτερη.  

     Γνωστό. Το μπράβο, η αναγνώριση των προσπαθειών, αποτελεί μοχλό εξέλιξης και συνθήκη ευζωίας. Η ψυχή που βάζουμε στη δουλειά και η ικανοποίηση που παίρνουμε από αυτήν είναι ό,τι την τροφοδοτεί και την απογειώνει. Για κάποιους η χρησιμότητα της εργασίας είναι η παραγωγικότητά της. Μισή αλήθεια, αφού επιπλέον γεννά πρόοδο, πολιτισμό, υγεία, αξιοπρέπεια, ελευθερία. Είναι το πιο άφθαρτο και αειθαλές προϊόν του ανθρώπου. Ούτε η επιβίωση αποτελεί το μοναδικό της κίνητρο. Όποια κι αν είναι η μορφή της, εξατομικευμένη, συλλογική, κατανεμημένη, μηχανοποιημένη, δεν αποτελεί μόνο εμπόρευμα, αντικείμενο σύμβασης, προσφοράς και ζήτησης, αφού είναι ο κύριος παράγοντας κοινωνικής ευτυχίας, το κατεξοχήν μέσο συνεχούς δημιουργίας, και το αποδεικνύουν περίτρανα τα αναρίθμητα ανθρώπινα επιτεύγματα.

     Η ποιότητα κάθε κοινωνίας αποτυπώνεται στους χώρους εργασίας. Η εργασία ξεκίνησε ιστορικά στο περιθώριο της οικονομίας, μετά κατέλαβε κεντρική θέση σ’ αυτήν και σήμερα περνά ξανά σοβαρή κρίση με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, την εργασιακή αστάθεια, προσωρινότητα και αβεβαιότητα, με μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπο.

     Αυτονόητη, λοιπόν, η δύναμη του «εύγε», αλλά η πίτσα; Σίγουρα, η τροφή αποτελεί την ύλη που κρατά τον άνθρωπο στη ζωή. Είναι ο μετενσαρκωμένος καρπός του μόχθου του. Τον συντροφεύει σε όλες τις επαναστάσεις (γεωργία, κτηνοτροφία, τεχνολογία τροφίμων, υπερατλαντικό εμπόριο) που καθόρισαν την εξέλιξη όχι μόνο της διατροφής αλλά ολόκληρης της ανθρώπινης Ιστορίας. Παράλληλα θεμελιώνει μια συλλογική ηθική, μέσα στην οποία εξαγνίζονται τα πάντα· οι ακρότητες, οι ανταγωνισμοί, οι συμφορές, η υπουλότητα, η ασχήμια (όλα ξεχνιούνται με το συμφάγωμά της). Ενώ η εύγεστη χυμώδης πυκνή ύλη της (πίτσας) είναι η λυτρωτική ουσία, το εχέγγυο της πληρότητας (που προσφέρει η ικανοποίηση της πείνας), ενέχει κάτι από την αρχέγονη δύναμη της φύσης.

     Αν κάτι αποδεικνύει η προτίμηση της πίτσας από το χρήμα, είναι ίσως ότι, εν τέλει, η εύκολα αποκτούμενη τροφή δεν έπαψε να ανελκύει κάποιες αξίες, ότι η αθρόα υπερπαραγωγή τεχνολογικών εδώδιμων δεν στέρησε από τον άνθρωπο τη νοσταλγία για τα στοιχειώδη, για εκείνο το τμήμα ζωής που εγκλείει όλα τα κατηγορήματα του πρωτεύοντος, δεν έφθειρε τη μυθολογία και τον συμβολισμό τους.