Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2008

ΜΝΗΜΕΣ ΑΛΩΣΕΩΣ

Μνήμες Αλώσεως…

29 Μαΐου χτες, και οι περισσότεροι από εμάς θα θυμήθηκαν πως μια τέτοια μέρα πριν από 553 ακριβώς χρόνια έπεφτε η Βασιλίδα των πόλεων, η Κωνσταντινούπολη. Παρότι τα σχολικά εγχειρίδια σήμερα είναι δομημένα με τρόπο που να αμβλύνουν τα ιστορικά γεγονότα – όσο είναι αυτό δυνατό – για να συνταχθούν με την πολικώς ορθή (political correct) διατύπωση, δεν μπορούν να σβήσουν από τη συλλογική συνείδηση του λαού μας (η οποία εξακολουθεί σε πείσμα των παγκοσμιοποιημένων λύσεων να είναι ενεργή) τέτοια συμβάντα που επηρέασαν με τρόπο συγκλονιστικό όχι μόνο τον λαό μας, αλλά και εν σώματι τη Ρωμιοσύνη (ελληνόφωνη Ανατολή).
Το γεγονός καθεαυτό της Αλώσεως έχει περιγραφεί και αναλυθεί επί μακρόν τόσο από αυτόπτες ή αυτήκοους μάρτυρες (π.χ. τον Δούκα, τον Σφραντζή, τον Χαλκοκονδύλη, τον Κριτόβουλο κ.ά.) όσο και από σχετικά νεώτερους ιστορικούς (Παπαρρηγόπουλο, Κορδάτο, Ράνσιμαν κ.ο.κ.). Ουσιαστικά σήμερα όσες προσπάθειες αποτύπωσης του γεγονότος αυτού γίνονται, αποτελούν συμπιλήματα των προηγούμενων και τις περισσότερες φορές προσφέρουν απλώς αισθητική απόλαυση εξαιτίας των συναισθηματικών εξάρσεων με τις οποίες είναι λογικό να είναι φορτισμένες.
Εμείς στο παρόν κείμενο δε θα ασχοληθούμε τόσο με το ίδιο το γεγονός, αλλά με τον αντίκτυπο που αυτό προκάλεσε τόσο εκείνη την εποχή, όσο και σήμερα στον Ελληνισμό, τη Ρωμιοσύνη και τον κόσμο ολόκληρο (δεν είναι υπερβολή όταν προσθέτουμε τον κόσμο, αφού πρόκειται για ένα γεγονός που συντάραξε όλους τους ανθρώπους εκείνης της εποχής).
Η μελέτη των πηγών θα μας οδηγήσει με ασφάλεια σε χρήσιμα συμπεράσματα και ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για πολλές υποθέσεις που ταλανίζουν τον τόπο μας: συλλογικές φοβίες, «κατά Καραγκιόζη» κοσμοαντίληψη (ραγιαδισμός σε αγαστή συνεργασία με κουτοπονηριά), παποκαισαρισμός και τόσα άλλα…
Όταν λοιπόν τα ξημερώματα της Τρίτης 29 Μαΐου οι Τούρκοι έγιναν κύριοι της Πόλης (ονομαζόταν Πόλις, επειδή ήταν η κατ’ εξοχήν Πόλη), το πρώτο μέλημα του σουλτάνου ήταν να βεβαιωθεί πως ο αυτοκράτορας Κων/νος ήταν νεκρός. Αφού βρέθηκε το άψυχο σώμα του Παλαιολόγου, επόμενη φροντίδα του ήταν να δώσει την άδεια στους χιλιάδες πλιατσικολόγους του στρατού του να δηώσουν, να καταστρέψουν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Ο Κριτόβουλος βέβαια αναφέρει πως εισερχόμενος την τρίτη ημέρα στην πόλη ο Μεχμέτ μετανόησε για τη λεηλασία που είχε συμβεί και δάκρυσε μάλιστα με όσα είδε (“και οίκτος αυτόν ευθύς εσήει και μετάμελος ου μικρός της απωλείας τε και διαρπαγής, και δάκρυον αφήκε των οφθαλμών…”), αλλά η περιγραφή του μάλλον απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αφού ο ίδιος προσπάθησε να καταστεί ο επίσημος ιστοριογράφος του νέου αφέντη και είναι φυσικό να κατέβαλε προσπάθεια να τον κολακέψει μέσα από το έργο του.
Οι στιγμές αυτές έχουν την αξία τους, αφού αποτέλεσαν κομβικό σημείο για τον Ελληνισμό και τη μετάβασή του από τη βυζαντινή περίοδό του στη μεταβυζαντινή ή καλύτερα στη νεώτερη. Τα χρόνια της δουλείας που ακολούθησαν την Άλωση άφησαν το στίγμα τους και στους σημερινούς νεοέλληνες, και σε αυτό το στίγμα δεν μπορούμε να εντάξουμε μόνο μια σειρά λέξεων γαστρονομικού περιεχομένου όπως ο μπακλαβάς (για την πατρότητα του οποίου πολύς λόγος γίνεται τελευταία) ή τοπωνυμίων.
Η μακρά περίοδος της δουλείας οδήγησε και σε δομικές ανακατατάξεις τη βυζαντινή κοινωνία η οποία – ας μην ξεχνάμε – βρέθηκε ακέφαλη για ένα διάστημα χάνοντας τον φυσικό ηγέτη / αυτοκράτορα. Τη θέση αυτή ήρθε να καταλάβει με την ενεργό υποστήριξη του σουλτάνου ο τότε Πατριάρχης Κων/πόλεως Γεννάδιος Σχολάριος και οι διάδοχοί του στον πατριαρχικό θρόνο. Με αυτόν τον τρόπο το θεοκρατικό καθεστώς των Οθωμανών έβρισκε έναν θεσμό που μπορούσε να λειτουργήσει ενοποιητικά για τους ορθόδοξους πληθυσμούς της αχανούς αυτοκρατορίας, το «ρουμ μιλλέτ». Έτσι ο Πατριάρχης έλαβε προνόμια που ξεπερνούσαν εκείνα του θρησκευτικού ηγέτη, αναδειχθείς σε εθνάρχη, δηλαδή σε πνευματικό και ταυτόχρονα πολιτικό αρχηγό των ορθόδοξων χριστιανών, με δικαίωμα παρέμβασης ενώπιον της Υψηλής Πύλης (σουλτάνος) για όσα θέματα τους αφορούσαν. Τα προνόμια αυτά οδήγησαν πολλούς εκκλησιαστικούς ηγέτες να καρπωθούν αρχικά τα εξωτερικά γνωρίσματα ενός πολιτικού ηγέτη, όπως την ενδυμασία (ο «σάκος», το βαρύ ένδυμα που φορούν οι μητροπολίτες σήμερα στη θεία λειτουργία και η βαρύτιμη «μίτρα», αποτελούν κατάλοιπα εκείνης της εποχής που πριν δεν άνηκαν σ’ αυτούς) ή τους τίτλους (ο τίτλος «δεσπότης» σήμαινε τότε τον πολιτικό ηγέτη μιας επαρχίας και καμία σχέση δεν είχε με τους εκκλησιαστικούς ταγούς) και στη συνέχεια και τις δικαιοδοσίες που αυτοί είχαν πριν. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού του δυσκίνητου και παρασιτικού κάποιες φορές για την Εκκλησία σώματος των «δεσποτάδων», που ως άλλοι απόλυτοι εξουσιαστές ενός τόπου δημιούργησαν και δημιουργούν ένα κλίμα που λίγο απέχει από αυτό της παπικής Δύσης (κατά την ευφυή διατύπωση ενός σημαντικού σύγχρονου θεολόγου: «Η Δύση έχει έναν πάπα, ενώ η ελλαδική Εκκλησία πολλούς»). Οι παρεμβάσεις σε θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας του κράτους ή η χρησιμοποίηση της Εκκλησίας ως μέσου επιβολής πολιτικών ή εθνοτικών προβλημάτων αποτελεί για την Ορθοδοξία συχνό φαινόμενο (ας θυμηθούμε το σχίσμα που προκλήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα μεταξύ «πατριαρχικών» – δηλαδή Ελλήνων – και «εξαρχικών» - δηλαδή Βουλγάρων – ή για να έρθουμε στα νεώτερα χρόνια τη δημιουργία της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της «Μακεδονίας» από τον Τίτο). Η πληθωρική εξάλλου παρουσία του νυν προκαθημένου της ελλαδικής Εκκλησίας κ. Χριστόδουλου και οι δηλώσεις του επί παντός επιστητού, κάθε άλλο παρά έκπληξη μπορούν να αποτελέσουν!
Εκτός όμως της παρουσίας της Εκκλησίας στη σύγχρονη ζωή του τόπου μας και των εκτροπών που αυτή κάποιες φορές λαμβάνει, υπάρχει και μια σειρά άλλων «συνηθειών» των νεοελλήνων που αντλεί την ύπαρξή της σε εκείνη την εποχή· η διαρκής και ακατανόητη για πολλούς εχθρότητα προς την κάθε μορφής εξουσία στον τόπο μας είναι βέβαιο ότι αποτελεί εν μέρει απότοκο αυτής της περιόδου: ο νεοέλληνας προσπαθεί με κάθε τρόπο να «κλέψει» το ντοβλέτι, να ξεγελάσει την εκάστοτε εξουσία, να γελοιοποιήσει τους κυβερνώντες όταν είναι απόντες και να τους κολακέψει όταν βρίσκονται μπροστά του. Αν η συμπεριφορά αυτή σας θυμίζει καταπληκτικά τον συμπαθή πρωταγωνιστή του θεάτρου σκιών, τον Καραγκιόζη, τότε ναι, μπορείτε να καταλάβετε το πρότυπο του σύγχρονου Έλληνα: ατομιστής, μπαγαπόντης, καλοπερασάκιας, «ολίγον» κλέφτης, κουτοπόνηρος, δουλικός στους ανώτερους και τύραννος στους κατώτερούς του. Γι’ αυτό η παρουσία μας σε μια δημόσια υπηρεσία αποτελεί μαρτύριο ή δε νοείται συναλλαγή με δημόσιο λειτουργό που κατέχει κάποιο αξίωμα από το οποίο εξαρτώμεθα αν δεν κερδίσουμε με τον «γνωστό» τρόπο την «εύνοιά» του. Ίσως να μην είχε άδικο ο νυν υπουργός ναυτιλίας με τον χαρακτηρισμό που έδωσε συλλήβδην στους συναδέρφους του πολιτικούς προ καιρού όταν διαπίστωσε πως η επίκληση στην αποτελεσματικότητά τους αποτελεί ανέκδοτο και μάλιστα κακόγουστο.
Κι αν αυτό συμβαίνει στο εσωτερικό της χώρας μας, στο εξωτερικό η κατάσταση είναι χειρότερη όπως δείχνει και το πρόσφατο επεισόδιο στο Αιγαίο, αλλά και η μελέτη της πρόσφατης ιστορίας μας: υποταγή ως και δουλικότητα μέχρι παρεξηγήσεως προς τους ισχυρούς ή παριστάνοντας τους ισχυρούς και υποχωρητικότητα σε ό,τι θα μπορούσε εν δυνάμει να ταρακουνήσει την ευδαιμονική μακαριότητά μας. Έτσι συμπεριφερόμαστε ως τύραννοι σε λαούς που θεωρούμε «κατώτερους» όπως οι Αλβανοί ή οι χαϊδευτικώς αποκαλούμενοι «μαυρούκοι», αλλά στεκόμαστε «κλαρίνο» μόλις ακούσουμε τα βήματα του «θεού» Μπους· Αγωνιούμε κάθιδροι μήπως οργιστούν οι γειτονικοί μας πασάδες επειδή μας έριξαν ένα αεροπλάνο φονεύοντας ταυτόχρονα τον πιλότο του! Τρέμουμε μη μας πούνε ρατσιστές ή φασίστες και επιτρέπουμε ατιμωρητί σε κάθε λογής κακοποιά στοιχεία να καίνε, να πλιατσικολογούν, να καταστρέφουν την περιουσία του κράτους (δηλαδή τη δική μας περιουσία), να ξυλοδέρνουν όσους τολμούν να τους αντισταθούν!
Και, κυρίως, έχουμε έτοιμη μια δράκα καλοθελητών (πολιτικών, δημοσιογράφων, καλλιτεχνών κ.λπ.) που κάθε φορά θα υποστηρίξει δημοσίως την υποταγή στα κελεύσματα των ξένων· που θα ζητήσει από τον ελληνικό λαό να εκχωρήσει κυριαρχικά του δικαιώματα αντί της δήθεν «ησυχίας»· που θα υποστηρίξει τις ανιστόρητες και αήθεις διεκδικήσεις των γειτόνων μας· που θα υπερασπιστεί το δικαίωμα των κακοποιών να καταστρέφουν, να επιβάλλουν με τη βία τις «ιδέες» τους.
Η Άλωση της Πόλης λοιπόν δεν αποτελεί ένα απλό οδυνηρό ιστορικό γεγονός· είναι η απαρχή πολλών περισσότερων δεινών από αυτά που νομίζουμε και αφορούν όχι μόνο την κατάκτηση του τόπου μας, αλλά τον εσωτερικό μας εκτουρκισμό, που είναι πολύ χειρότερος…

Δεν υπάρχουν σχόλια: