Ένα άγαλμα για τον Στάλιν;

Εφημ. «ΤΟ ΒΗΜΑ» - «ΤΗΕ PROJECT SYNDICATE», 12/1/2014

            Ο Χίτλερ και ο Στάλιν υπήρξαν ανηλεείς δικτάτορες που διέπραξαν αμέτρητες δολοφονίες. Ωστόσο, ενώ είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς την ανέγερση ενός αγάλματος του Χίτλερ στο σημερινό Βερολίνο ή οπουδήποτε αλλού στη Γερμανία, αγάλματα του Στάλιν αναστηλώνονται στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Γεωργία, ενώ ετοιμάζεται και η ανέγερση ενός ακόμα στη σύγχρονη Μόσχα.

            Πρόσφατα δείπνισα σε ένα ρωσικό εστιατόριο στη Νέα Υόρκη, γεμάτο με ενθυμήματα της σοβιετικής εποχής, ανάμεσά τους και πολλές φωτογραφίες του Στάλιν. Στην ίδια πόλη υπάρχει και ένα μπαρ με διακόσμηση που περιστρέφεται γύρω από την KGB. Απ’ όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει στην Νέα Υόρκη «θεματικό» εστιατόριο για τη ναζιστική εποχή, για την Γκεστάπο ή για τα SS.

            Γιατί λοιπόν ο Στάλιν αντιμετωπίζεται πιο ευνοϊκά σε σχέση με τον Χίτλερ; Μια εξήγηση προσπάθησε να δώσει πρόσφατα ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Μιλώντας για το σχετικά με τα σχέδια του Κρεμλίνου να αναγείρει το νέο άγαλμα του Στάλιν, αναφέρθηκε στον Άγγλο πολιτικό και στρατιωτικό Όλιβερ Κρόμγουελ αναρωτώμενος «ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον Στάλιν και τον Κρόμγουελ;» Κατόπιν έσπευσε να απαντήσει ο ίδιος στην ερώτηση του, λέγοντας «απολύτως καμία», περιγράφοντας τον Κρόμγουελ ως έναν «πονηρό τύπο που έπαιξε έναν αμφιλεγόμενο ρόλο στην βρετανική ιστορία».

            Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Κρόμγουελ, ο Στάλιν ήταν υπεύθυνος για την εξόντωση μεγάλου αριθμού σοβιετικών πολιτών. Σύμφωνα με τον Τίμοθι Σνάιντερ, συγγραφέα του «Bloodlands», πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στα σοβιετικά γκούλαγκ κι άλλο ένα εκατομμύριο εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια της εποχής του Μεγάλου Τρόμου στα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του 1930.

            Άλλα πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από τη πείνα μεταξύ 1930-1933, εκ των οποίων τα 3.3 εκατ. ήταν Ουκρανοί. Συνολικά, ο Σνάιντερ υπολογίζει πως τα θύματα του Στάλιν είναι λίγο λιγότερα από 20 εκατομμύρια, αριθμός τρομακτικός και σχεδόν ίσος με εκείνον όσων ανθρώπων εξόντωσαν οι Ναζί κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

            Αν υπάρχει κάτι «αμφιλεγόμενο» για το μακάβριο αυτό ρεκόρ του Στάλιν, δεν είναι άλλο από την παρουσία του κομμουνισμού, που σε κάποιους βγάζει από μέσα μας τα πιο ευγενή συναισθήματα, καθώς μιλάει για την απόλυτη παγκόσμια ισότητα και για το τέλος της φτώχειας. Αυτή η ιδέα δεν υπάρχει στον ναζισμό, που δεν νοιαζόταν για τίποτα άλλο, παρά μόνο για το καλό μιας συγκεκριμένης φυλετικής ομάδας και εμφορείτο από μίσος και απέχθεια για όλες τις υπόλοιπες φυλές.

            Και πάλι όμως, ο κομμουνισμός υπό τον Στάλιν ήταν το ακριβώς αντίθετο, καθότι έδωσε την απόλυτη εξουσία σε λίγους κι εκλεκτούς και στέρησε τα δικαιώματα από τους περισσότερους. Επίσης, παρά το ότι πολλοί υπερασπίζονται τον Στάλιν επειδή απώθησε την ναζιστική εισβολή και τελικά κατατρόπωσε τον Χίτλερ, δεν πρέπει να ξεχνάνε μερικά γεγονότα: πως οι σταλινικοί διωγμοί στη σοβιετική στρατιωτική ηγεσία κατά τη διάρκεια της εποχής του Μεγάλου Τρόμου αποδυνάμωσαν τον Κόκκινο Στρατό, πως η υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου Μη Επιθέσεως [Σύμφωνο Μολότωφ - Ρίμπεντροπ] στις 23 Αυγούστου 1939 άνοιξε ουσιαστικά το δρόμο για το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939, ενώ η ανικανότητα του να διαβλέψει την ναζιστική απειλή το 1941 άφησε τη Σοβιετική Ένωση απροετοίμαστη στην επίθεση του Χίτλερ.

            Είναι αλήθεια πως ο Στάλιν οδήγησε τη χώρα του νικήτρια από τον πόλεμο και σε μια θέση παγκόσμιας κυριαρχίας που όμοια της δεν είχε ξαναγνωρίσει στο παρελθόν. Αντιθέτως, ο Χίτλερ άφησε τη Γερμανία κατεστραμμένη, υπό εχθρική κατοχή και χωρισμένη στα δυο.

            Οι άνθρωποι τείνουν να ταυτίζονται με τη χώρα τους και να θαυμάζουν εκείνους τους ηγέτες που την άφησαν σε θέση ισχύος. Κι αυτός είναι μάλλον κι ο λόγος που οι Μοσχοβίτες είναι περισσότερο διατεθειμένοι να αποδεχτούν την παρουσία ενός αγάλματος του Στάλιν, απ' ότι οι Βερολινέζοι ένα αντίστοιχο άγαλμα του Χίτλερ.

Ο Peter Singer είναι καθηγητής Βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, στις ΗΠΑ.

ΣΧΟΛΙΟ: Ο Στάλιν πέραν πάσης αμφιβολίας υπήρξε το πρόσωπο που περιγράφει ο Singer στο προηγούμενο άρθρο του. Ο "Χίτλερ" της Σοβιετικής Ένωσης. Το κείμενο αυτό εξηγεί κατά κάποιον τρόπο τη μερική έστω συμπάθεια προς το πρόσωπό του από ορισμένους (δεν συζητώ για τα θλιβερά απομεινάρια του Περισσού). Η χώρα μας δυστυχώς βρίθει από θαυμαστές του "έργου" του που είτε πολιτικά είτε μέσω της τρομοκρατίας, προσπαθούν με κάθε μέσο να πετύχουν τους σκοπούς τους...