ΑΝΤΙΔΩΡΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΑΡΧΟΝΤΕΣ

Για τους νέους τοπικούς άρχοντες…

«Πρέπει ένας συνετός άνθρωπος να μπαίνει πάντοτε σε δρόμους που χάραξαν μεγάλοι άνδρες, και να μιμείται εκείνους που υπήρξαν εξαιρετικοί, έτσι ώστε, ακόμη κι αν δε φτάσει την αρετή τους, τουλάχιστο να καταλάβει κάτι απ’ αυτή1»

Όσο κι αν προκαλέσει εντύπωση στον αναγνώστη, το χέρι που έγραψε αυτά τα λόγια δεν είναι άλλο από αυτό του Ιταλού Νικολό Μακιαβέλι, τον οποίο οι περισσότεροι γνωρίζουμε από την έννοια του «μακιαβελισμού», την οποία χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε την άσκηση της πολιτικής εξουσίας χωρίς ηθικούς φραγμούς.
Με αυτά τα λόγια ας ξεκινήσουμε μια αναδίφηση στον πλούτο πραγματικά μεγάλων ανδρών, προσπαθώντας να ακολουθήσουμε τη συμβολή του Μακιαβέλι: να προσφέρουμε δηλαδή μια σειρά από «αντίδωρα» στους νεοεκλεγέντες αιρετούς τοπικούς μας άρχοντες.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΠΡΩΤΟ: Προέρχεται από τον αρχαίο τραγικό ποιητή Αγάθωνα: «Ο άρχοντας πρέπει να μην ξεχνά τρία πράγματα: πρώτον ότι κυβερνά ανθρώπους, δεύτερον ότι κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους και τρίτον ότι δεν κυβερνά για πάντα» («Τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι, πρώτον μεν, ότι ανθρώπων άρχει, δεύτερον ότι κατά νόμους άρχει, τρίτον ότι ουκ αεί άρχει»)2.
Αντίδωρο χρήσιμο, ιδιαίτερα σε κάποιους που θεωρούν ότι ανερχόμενοι σε κάποιο αξίωμα, αυτομάτως θα πρέπει να απομακρυνθούν από το «πόπολο» (που, παρεμπιπτόντως, τους έκανε την τιμή να τους εκλέξει) και να απαξιώσουν και αυτή την παρουσία τους στους δρόμους μιας πόλης.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΔΕΥΤΕΡΟ: Επειδή σήμερα όλοι συμφωνούμε πως η τήρηση των νόμων είναι θεμελιώδες ζήτημα (παρότι εμείς πρώτοι τους καταπατούμε) ας απευθυνθούμε στον Θεμιστοκλή: «Ούτε ποιητής σπουδαίος είναι όποιος συνθέτει ποιήματα παραβιάζοντας το μέτρο, ούτε άρχοντας άξιος όποιος χαρίζεται παραβιάζοντας τον νόμο» («Ούτε ποιητής σπουδαίος εστίν άδων παρά μέλος, ούτ’ άρχων επιεικής παρά τον νόμον χαριζόμενος»)3. Πολλοί συντελεστές «αποκατάστασης κοινωνικών αδικιών» όπως κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται το ρουσφέτι και η παρανομία, θα δουν στον ύπνο τους τον Θεμιστοκλή.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΤΡΙΤΟ: Όλοι όσοι δώσαμε την ψήφο μας σε κάποιον ή κάποιους υποψήφιους, το κάναμε επειδή εκτιμήσαμε τις ικανότητες, και, προπάντων, την τιμιότητά τους. Μια αρετή που στον τόπο μας δοκιμάζεται όσο καμμία άλλη. Οι συνεχείς αλληλοκατηγορίες για υπαρκτά ή ανύπαρκτα σκάνδαλα εξακολουθούν να δηλητηριάζουν ακόμα και σήμερα την πολιτική ζωή της χώρας.
Ο αρχαίος φιλόσοφος Θεμίστιος αναφέρει προφητικά: «Εκείνος ο άρχοντας δικαιώνει την ιδιότητά του, που δε γίνεται δούλος του χρυσού, που, αντίθετα, είναι δούλος της λογικής, που είναι εραστής της ελευθερίας, και, που, ενώ επαινεί τη μεγαλοφροσύνη, ταυτόχρονα φυλάγεται από την αυθάδεια που παραμονεύει» («Ο άρχων εκείνος επαληθεύσει τ’ όνομα της αρχής, όστις δυσάλωτος μεν υπό χρυσίου, ευάλωτος δε υπό λόγου, ελευθερίας δε εραστής, μεγαλοφροσύνην δε επαινών φυλάττεται εγγύς ούσαν την αυθάδειαν»)4.
Επειδή πολλοί και γνωστοί (ή και άγνωστοι) είναι εκείνοι που υπέκυψαν τελικά στον «πειρασμό», θα προσθέσουμε και κάτι ακόμα, αυτή τη φορά από τον βουκολικό ποιητή Βίωνα, που συμβουλεύει όσους αναμειγνύονται με τα πολιτικά: «Να αποχωρούν από την εξουσία όχι πλουσιότεροι αλλά ενδοξότεροι» («Δει τον αγαθόν άρχοντα παυόμενον της αρχής μη πλουσιώτερον, αλλ’ ενδοξώτερον γεγονέναι»)5.
Πόσοι, άραγε, από τους κατά καιρούς διατελέσαντες τοπικούς άρχοντες θα είχαν το θάρρος να παρουσιάσουν οικειοθελώς τα εκκαθαριστικά τους σημειώματα από την εφορία πριν και μετά την εκλογή τους;
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΤΕΤΑΡΤΟ: Είναι συχνό το φαινόμενο καθόλα ικανοί άνθρωποι και εκλεγμένοι από τον λαό ομόψυχα, να επιλέγουν για συνεργάτες τους ανθρώπους τυχάρπαστους, ανίκανους, με μόνη τη βούλα του κομματάρχη στο μέτωπο για να φαίνεται καλά.
Ο αρχαίος ρήτορας Ισοκράτης (;) παρατηρεί σχετικά με το θέμα, που προφανώς απασχολούσε και τους Έλληνες της εποχής του: «Αν πάρεις εξουσία, μη χρησιμοποιήσεις κανέναν φαύλο στη διοίκηση, επειδή για τα δικά του αδικήματα, εσένα θα κατηγορήσουν» («Εις αρχήν κατασταθείς, μηδενί χρω πονηρώ προς τας διοικήσεις ων γαρ αν εκείνος αμάρτη, σοι τας αιτίας αναθήσουσιν»)6.
Μια ματιά σε αρκετά «μπουμπούκια» που ανήκουν σε διάφορα δημοτικά ή νομαρχιακά συμβούλια αρκεί για του λόγου το αληθές (εδώ μάλιστα υπάρχει διαπαραταξιακή σύμπνοια!).
Μακριά λοιπόν από ανίκανους κόλακες, από «συγκατανευσιφάγους»7, όπως γράφει ο φιλόσοφος Κράτης, δηλαδή από ανθρώπους που συγκατανεύουν, που συμφωνούν για να πετυχαίνουν τους άνομους ή ανήθικους σκοπούς τους.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΠΕΜΠΤΟ: Εκτός από αυτούς που κατάφεραν να πετύχουν τον σκοπό τους και να εκλεγούν, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι που δεν κατάφεραν το ίδιο. Όλοι αυτοί, αλλά και ο λαός που τους ψήφισε και τους εξέλεξε, τους μακαρίζουν που έφτασαν σ’ αυτά τα αξιώματα – και θα θυσίαζαν πολλά για να βρεθούν στη θέση τους. Παραβλέπουν όμως ότι όσο πιο ψηλά βρίσκεται κανείς, τόσο λιγότερα λάθη δικαιούται να κάνει, και τόσο πιο έκθετος είναι στα μάτια των πολιτών.
Το αναφέρει άλλωστε κι ο Πλούταρχος: «Τα μικρά παραπτώματα των ηγεμόνων και των πολιτικών φαίνονται μεγάλα, επειδή οι πολλοί πιστεύουν πως η εξουσία και η πολιτική είναι λειτούργημα μέγα και πρέπει να μη μολύνεται με το παραμικρό ατόπημα και πλημμέλημα» («Τα μικρά φαίνεται μεγάλα των αμαρτημάτων εν ηγεμονικοίς και πολιτικοίς ορώμενα βίοις δια δόξαν, ην οι πολλοί περί αρχής και πολιτείας έχουσιν, ως πράγματος μεγάλου και καθαρεύειν άξιου πάσης ατοπίας και πλημμελείας»)8.
Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο στη δημόσια δράση τους, αλλά και στην ιδιωτική: «Οι πολιτευόμενοι – προσθέτει – λογοδοτούν όχι μόνο για όσα λένε ή κάνουν δημόσια, αλλά και τα δείπνα τους σχολιάζονται πολύ, και το κρεβάτι τους, και ο γάμος τους, και οι διασκεδάσεις τους, όπως και κάθε σοβαρή ασχολία τους» («Ου γαρ ως λέγουσιν εν κοινώ και πράττουσιν οι πολιτευόμενοι μόνον ευθύνας διδόασιν, αλλά και δείπνον αυτών πολυπραγμονείται και γάμος και παιδιά και σπουδή πάσα»)8.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΕΚΤΟ: Επειδή όλοι πριν τις εκλογές κόπτονται πως ό,τι κάνουν είναι για το καλό του τόπου και «τρώγονται» ο ένας με τον άλλον για το ποιος θα βγάλει τα περισσότερα «άπλυτα» του άλλου «στη φόρα», θα προτείναμε στους εκλεγέντες να συνεχίσουν να «τρώγονται» και μετά τις εκλογές όπως προτείνει ο Ηρόδοτος, ο «πατέρας» της ιστορίας. Όχι όμως για τον προηγούμενο λόγο, αλλά για το ποιος θα προσφέρει περισσότερο και καλύτερα στην κοινή πατρίδα: «Εμείς πρέπει να μαλώνουμε και σε άλλες περιστάσεις και προπάντων τώρα, ποιος από μας θα κάνει μεγαλύτερο καλό στην πατρίδα» («Ημέας στασιάζειν χρεών εστί, εν τω άλλω καιρώ και δη και εν τώδε, περί του οπότερος ημέων πλέω αγαθά την πατρίδα εργάσεται»)9.
«ΑΝΤΙΔΩΡΟ» ΕΒΔΟΜΟ: Το «αντίδωρο» αυτό είναι ένα άδειο κουτί. Ανήκε παλιότερα στην Πανδώρα, την πρώτη γυναίκα του κόσμου κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία και εκεί μέσα οι μυθικοί θεοί του Ολύμπου είχαν στριμώξει όλα τα κακά της ανθρωπότητας. Η περιέργειά της όμως το άνοιξε και τα κακά ξεχύθηκαν και μας ταλαιπωρούν ως τα σήμερα. Τους δωρίζουμε λοιπόν αυτό το άδειο κουτί για να προσθέσουν εκεί μέσα ατέλειες, ελαττώματα, κακίες, για να απαλλαγούν απ’ αυτά – όσο είναι αυτό δυνατό – και να αξιοποιήσουν την ευκαιρία που τους δίνεται να προσφέρουν για το κοινό καλό όλων μας. Εξάλλου, μαζί με τις συμφορές που βγήκαν από το κουτί της Πανδώρας, βγήκε και κάτι καλό: η ελπίδα.
Θα μπορούσαμε να προσφέρουμε κι άλλα πολλά «αντίδωρα», φοβόμαστε όμως μήπως κουράσουμε τους αναγνώστες και απασχολήσουμε τους τοπικούς μας άρχοντες περισσότερο απ’ όσο πρέπει.
Τώρα λοιπόν, οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί μας (όλων των παρατάξεων), έχουν όχι μόνο τον λόγο, αλλά και την πράξη.
Επειδή όχι μόνο η εξουσία δείχνει το ποιόν του άνδρα, αλλά και ο άνδρας δείχνει το ποιόν της εξουσίας («Ου μόνον αρχή άνδρα δείκνυσι, αλλά και αρχήν ανήρ»)10.


Σημειώσεις:
1. Νικολό Μακιαβέλι «Ο ηγεμόνας» σελ. 27, εκδ. ΚΑΚΤΟΣ.
2. Στοβαίου «Ανθολόγιον», ΜΣΤ 24, Μετ/ση Χρ. Θεοδωράτου, εκδ. Γεωργιάδη.
3. Πλουτάρχου, «Πολιτικά παραγγέλματα», 807 Β.
4. Στοβαίου «Ανθολόγιον», ΜΣΤ 27. μετ/ση ό.π.
5. Στοβαίου «Ανθολόγιον», ΜΣΤ 23, μετ/ση ό.π.
6. «Προς Δημόνικον» 37 (αμφισβητείται εάν ο λόγος αυτός είναι έργο του Ισοκράτη).
7. Στοβαίου «Ανθολόγιον» ΙΔ 16.
8. Πλουτάρχου «Πολιτικά παραγγέλματα», 800 Δ και 800 Ε.
9. Ηροδότου «Ιστορίαι» Η 79.
10. Πλουτάρχου «Πολιτικά παραγγέλματα» 811Β (Επαμεινώνδας).