ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ

Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις: μια γλυκιά ανάμνηση για κάθε παιδί

Ζούμε μέσα σε ένα περιβάλλον γενικότερης απαξίωσης του Εκκλησιαστικού έργου και οποιασδήποτε δραστηριότητας που έχει εκκλησιαστικό χαρακτήρα. Όπου κι αν σταθεί κανείς, θα ακούσει τους ανθρώπους να κατηγορούν για διάφορους λόγους (αληθινούς ή μη) την επίσημη Εκκλησία: Άλλος υπερτονίζει τα ελαττώματα των κληρικών μας, άλλος τον υπερβολικό πλούτο που έχει συγκεντρώσει η Εκκλησία, άλλος την εν γένει απουσία της από την κοινωνική ζωή, άλλος για δηλώσεις των επισκόπων που θεωρούν πως έχουν πολιτική χροιά (βλ. κατηγορίες προς τον νέο Μητροπολίτη και πανεπιστημιακό δάσκαλο για τις αυτονόητες δηλώσεις του περί της «βάσης του 10»). Χωρίς να αρνούμαι ότι όντως υφίστανται κάποιες από τις παρατηρήσεις των ανθρώπων, τις θεωρώ πολλές φορές υπερβολικές και προερχόμενες κυρίως από άγνοια και λιγότερο από εσκεμμένες παρανοήσεις.
Δεν έχω σκοπό στο σημερινό κείμενό μου να αναφερθώ διεξοδικά στο θέμα (υπόσχομαι πως θα το κάνω όμως σε ένα από τα προσεχή φύλλα της ΣΗΜΑΙΑΣ), ωστόσο – λόγω και της θερινής περιόδου που διανύουμε – θα προσπαθήσω να ασχοληθώ με έναν από τους άγνωστους σχετικά τομείς της δραστηριότητας που με πολύ κόπο και έξοδα συντηρεί η τοπική Εκκλησία, με σπουδαίο έργο φρονώ για τον λαό της Μεσσηνίας: την Εκκλησιαστική Κατασκήνωσή της. Αφού αναφερθώ γενικά στον ρόλο και την ιστορία γενικότερα των κατασκηνώσεων, θα ασχοληθώ στη συνέχεια με τον θεσμό των Εκκλησιαστικών κατασκηνώσεων και την ωφέλεια που προέρχεται από αυτές.
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στο παρελθόν, βλέπουμε ότι οι κατασκηνώσεις για περισσότερο από ενενήντα χρόνια καλύπτουν την ανάγκη των θερινών διακοπών για πολλά παιδιά που, διαφορετικά, είτε λόγω έλλειψης χρόνου των γονιών τους είτε λόγω οικονομικών δυσχερειών, δεν θα μπορούσαν να κάνουν καθόλου διακοπές. Η Εκκλησία και οι οργανώσεις των προσκόπων ήταν οι πρώτοι φορείς που οργάνωσαν κατασκηνώσεις και συνεχίζουν ως τις μέρες μας. Η Πολιτεία μέσα από διάφορους θεσμούς, όπως είναι τα υπουργεία, οι Ο.Τ.Α. (Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης), τα ασφαλιστικά ταμεία, μπήκε γρήγορα στον χορό της οργάνωσης κατασκηνωτικών τμημάτων.
Αρχικά, ο ρόλος της κατασκήνωσης δεν είχε τόσο να κάνει με τη διασκέδαση και την ξεκούραση, αλλά με την επιβίωση. Στα πρώτα της βήματα εξασφάλισε επαρκή σίτιση, άθληση και υγιεινή διαβίωση για παιδιά φτωχών οικογενειών, σε δύσκολες για τη χώρα μας περιόδους. Σιγά – σιγά, με την αλλαγή των συνθηκών ζωής και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, μεταβλήθηκε η λειτουργία της και ο ρόλος που διαδραματίζει.
Ωστόσο και σήμερα που δεν συντρέχουν οι λόγοι τους οποίους προαναφέραμε, αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν πως ο ρόλος της κατασκήνωσης περιορίζεται στην αλλαγή περιβάλλοντος ή στην καλύτερη διατροφή των παιδιών. Θα ήταν όμως άδικο να περιορίσει κανείς τη σκοπιμότητα των κατασκηνώσεων σε αυτούς και μόνο τους λόγους – που δεν είναι ασφαλώς ευκαταφρόνητοι – όταν, σε ό,τι βέβαια αφορά τις Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις, εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους ολοκληρωμένα παιδευτικά προγράμματα που δημιουργούν προϋποθέσεις ομαλής ανάπτυξης του χαρακτήρα των παιδιών και διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους.
Τα προγράμματα αυτά βρίσκονται σε άμεση εξάρτηση με την ελληνορθόδοξη πίστη και ζωή, και εισάγουν συστηματικά τα παιδιά όλων των ηλικιών, και ανάλογα με τη δεκτικότητα της ηλικίας τους στον ορθόδοξο τρόπο βιωτής που αποτελεί άλλωστε και την ιδιότυπη παράδοση του τόπου μας. Για μια περίοδο συνήθως 15 ημερών, τα παιδιά υποβάλλονται σε ένα μελετημένο πρόγραμμα καθημερινής ζωής, του οποίου βασικός άξονας είναι η δια μέσου της κοινοτικής εμπειρίας πρόσκτηση κοινωνικών αρετών. Τα προγράμματα αυτά αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν ειδικά πρόσωπα, στελέχη της Εκκλησίας, που διαθέτουν ωριμότητα, παίδευση και κυρίως ορθόδοξο ήθος, τα οποία πλαισιώνονται από όμιλο δορυφορικών προσώπων με πάγιες ευθύνες για την ομαλή λειτουργία της Κατασκήνωσης. Όλα τα πρόσωπα αυτά είναι εθελοντές και πιστεύουν σ’ αυτό που κάνουν. Γι’ αυτό είναι και πρόσωπα αφοσιωμένα σ’ αυτό το έργο, δίνοντας όλο τους τον εαυτό με πολλή αγάπη και ενδιαφέρον για το παιδί.
Στην Κατασκήνωση της Εκκλησίας το κάθε παιδί, ενώ διατηρεί και διασώζει ακέραιη την προσωπικότητά του, εντάσσεται σε ένα σύνολο που συνήθως δεν ξεπερνά τα 10 πρόσωπα. Είναι η ομάδα του. Τα παιδιά της ομάδας υπό έναν ομαδάρχη, μένουν στον ίδιο χώρο, αναλαμβάνοντας κοινά έργα, με κοινό σκοπό και στόχο. Έτσι το παιδί συνειδητοποιεί ότι αποτελεί ένα μέρος μιας ενότητας και αγωνίζεται να προσφέρει ό,τι καλύτερο μπορεί, τιθασεύοντας τον εγωισμό του που αποτελεί το βασικό εμπόδιο της κοινωνικής ζωής. Ο εγωκεντρισμός δεν είναι συμβατός με την κατασκηνωτική ζωή, γι’ αυτό και τα παιδιά πρέπει να αγωνίζονται καθημερινά να περιστέλλουν τις προσωπικές αξιώσεις τους και να υπακούουν στους ανωτέρους τους. Αυτή η ιεραρχία που υπάρχει στην Κατασκήνωση καταπολεμά και την ανάπτυξη κάθε είδους ελαττωμάτων, γιατί διδάσκει στα παιδιά να υποτάσσονται και να μην εξελίσσονται σε μικρούς τυραννίσκους, όπως αυτό συμβαίνει πολλές φορές μέσα στο σπίτι. Είναι πολλοί οι γονείς που διαπιστώνουν ριζική αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού τους μόλις αυτό γυρίσει από την Κατασκήνωση. Εκεί έχει μάθει να αυτοεξυπηρετείται, να στρώνει το κρεββάτι του, να σκουπίζει κοινόχρηστους χώρους, να εργάζεται για το καλό όλων. Έχει προσλάβει τη συνείδηση του χρέους έναντι των άλλων μελών της Κατασκήνωσης, και αρέσκεται στο να του αναθέτουν ευθύνες στις οποίες προσπαθεί να ανταποκριθεί. Και βέβαια επιβραβεύεται όλη του η Ομάδα γι’ αυτές τις επιδόσεις. Έτσι το κοινοτικό πνεύμα θριαμβεύει.
Παράλληλα στην Κατασκήνωση όλα τα παιδιά τρώνε το ίδιο επιμελημένο φαγητό που μαγειρεύουν εθελόντριες κυρίες, που πολλές φορές είναι και μητέρες παιδιών. Κόβονται οι προτιμήσεις και οι μιζέριες. Εξάλλου όλοι μαζί γυμνάζονται, όλοι μαζί παίζουν, όλοι μαζί τρώνε. Και όλοι μαζί μελετούν την Αγ. Γραφή, κάνοντας σκέψεις και προεκτάσεις του λόγου του Θεού μέσα στη σύγχρονη ζωή. Στη διάρκεια αυτών των συζητήσεων δίνεται η δυνατότητα να θιγούν λεπτά και δύσκολα θέματα, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Η Εκκλησία δε διστάζει να μιλήσει στα παιδιά για το σεξ, για τα ναρκωτικά, για την ηθική και όχι ηθικιστική ζωή, για την προέλευση του κόσμου και του ανθρώπου, για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς και για οποιοδήποτε από τα σύγχρονα διλήμματα θέσουν για συζήτηση τα ίδια τα παιδιά. Δεν υπάρχουν προκαταλήψεις και δεν προτείνεται άρνηση για οτιδήποτε συμβάλλει στην εκπαίδευση του παιδιού. Μέσα στην Εκκλησιαστική Κατασκήνωση ο χρόνος και στο παραμικρότερο λεπτό του αξιοποιείται και τα παιδιά μαθαίνουν να είναι συνεπή προς τα καθήκοντά τους.
Η λειτουργική ζωή καταλαμβάνει κεντρική θέση στο πρόγραμμα της Κατασκήνωσης. Τα παιδιά συνηθίζουν να προσεύχονται το πρωί και το βράδυ, πριν και μετά το φαγητό. Να συμμετέχουν στη Θ. Λειτουργία. Μια φορά όλα τα παιδιά θα περάσουν από το Ιερό Εξομολογητήριο και ο πνευματικός της Κατασκήνωσης θα τα καθοδηγήσει σε μια πορεία για την κατάκτηση της αρετής και της επιτυχίας στη ζωή.
Δε λείπουν βέβαια και οι εξορμήσεις μέσα στο δάσος, οι μουσικές πανδαισίες, τα όμορφα αστεία, τα πρωταθλήματα, οι εκδρομές γνωριμίας με τον περιβάλλοντα χώρο, οι πάσης φύσεως δημιουργικές απασχολήσεις που καλλιεργούν τον νου και οξύνουν το πνεύμα. Τις τυχόν παρεξηγήσεις αμέσως διαλύουν η αγάπη και οι αμοιβαίες εξηγήσεις. Γιατί ασφαλώς δεν είναι κοινωνία αγγέλων η Κατασκήνωση. Τα παιδιά έχουν τα ελαττώματά τους, έχουν και τις μικρές κακίες τους. Γι’ αυτό αγωνίζεται η Εκκλησία, για να τα κόψουν και να μορφώσουν γνήσιο ορθόδοξο και κοινωνικό χαρακτήρα. Ο αγώνας δεν είναι εύκολος, γατί το κακό ανθίσταται. Όμως με τη Χάρη του Θεού και με τη βοήθεια των κατάλληλων ανθρώπων, προσφέρονται δυνατότητες και ευκαιρίες μοναδικές που γεννούν ανεξίτηλες εντυπώσεις στις παιδικές ψυχές. Υπάρχουν σήμερα μεγάλοι άνθρωποι που δεν ξεχνούν τις ωραίες μέρες που πέρασαν στην Κατασκήνωση προ ετών. Σχεδόν όλα από τα χθεσινά παιδιά της Κατασκήνωσης μάλιστα, είναι σημερινά στελέχη της, από τον αρχηγό και τον υπαρχηγό, ως τους ομαδάρχες και τους βοηθούς τους.
Ένα τόσο σημαντικό έργο ελάχιστοι το γνωρίζουν. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι στη Σκουρόλακκα Ταϋγέτου, όπου βρίσκεται η Εκκλησιαστική Κατασκήνωση της Ιεράς Μητροπόλεως μας με την επωνυμία «Η Αγία Αικατερίνη», γύρω στα 100 περίπου παιδιά, κάθε καλοκαίρι εδώ και εικοσιπέντε περίπου χρόνια, αγόρια και κορίτσια του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, δέχονται τη θαλπωρή της Εκκλησίας και το τρυφερό χάδι της. Η Εκκλησία, και προσωπικά ο νέος Μητροπολίτης μας κ.κ. Χρυσόστομος Γ΄, αναγνωρίζει την ωφέλεια που προέρχεται στους χαρακτήρες και στις ψυχές των παιδιών από αυτό. Γι’ αυτό και συντηρεί με μεγάλο κόστος την Κατασκήνωση, και συνεχώς βελτιώνει τις εγκαταστάσεις και ομορφαίνει το ούτως ή άλλως όμορφο περιβάλλον της. Υπολογίζει πως η ωφέλεια είναι πολύ μεγάλη για τα παιδιά και ότι αξίζει κάθε κόπος γι’ αυτά.
Κι αυτό είναι μόνο ένα μικρό μέρος της καθ’ όλον προσπάθειας της τοπικής Εκκλησίας για τους νέους ανθρώπους. Θα επανέλθουμε και σε άλλο σημείωμά μας με τις ευρύτερες δραστηριότητες τόσο της τοπικής μας Εκκλησίας, όσο και γενικότερα της Εκκλησίας.