ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ (ΚΟΙΜΗΣΗ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ)

«Εκκλησιαστικά και άλλα…»

«Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον.
Ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα.
Επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται…»

Ιδιόμελο σε ήχο γ΄, από τη Νεκρώσιμο Ακολουθία της Ορθοδόξου Εκκλησίας.


Από την εποχή που ασχολήθηκα – φοιτητής ων – με την ψαλτική τέχνη στην Αθήνα κοντά στον αείμνηστο δάσκαλο Σίμωνα Καρά και τον μαθητή του, ψάλτη σήμερα στην Αγία Ειρήνη Αιόλου, Λυκούργο Αγγελόπουλο, είχα ξεχωρίσει ανάμεσα στις εξαιρετικής (μουσικής, γλωσσικής και θεολογικής) ποιότητας Ακολουθίες, μία: τη Νεκρώσιμη! Ίσως να ξενίζει το γεγονός αυτό τον αμύητο αναγνώστη, αλλά όσοι έχουν ασχοληθεί περισσότερο, γνωρίζουν τους λόγους: Εκπληκτικά υποβλητικός και ταυτόχρονα απλός και κατανοητός λόγος (δε νομίζω να υπάρχει άλλη Ακολουθία που να έχει γραφτεί σε τόσο απλή γλώσσα για να την καταλαβαίνει και ο πιο αγράμματος άνθρωπος), με πλούσια εναλλαγή ήχων που συναρπάζει, με νοήματα πλήρη και στιβαρά, με διάθεση φιλοσοφικού στοχασμού για το «φοβερώτατον» μυστήριο του θανάτου, αποτελεί πραγματικό κόσμημα. Έργο του μεγάλου αγίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας Ιωάννη του Δαμασκηνού (ο οποίος, ας σημειωθεί, δεν ήταν Έλληνας, αλλά προερχόταν από τη Δαμασκό της Συρίας).
Ανάμεσα στα κομμάτια αυτής της Ακολουθίας, υπάρχει και ένα το οποίο πραγματικά ξεχωρίζει: «Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ουχ υπάρχει μετά θάνατον», ξεκινά. Μας θυμίζει το απόσπασμα από τον «Εκκλησιαστή», βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, που αναφέρει: «Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης». Και πραγματικά, μετά τον θάνατό μας, τα πάντα φαίνονται πλέον μάταια: τα χρήματα που κυνηγάμε, τα σπίτια και οι βίλες που διαθέτουμε, οι καταθέσεις στις τράπεζες και οι μετοχές, οι «κατακτήσεις» που είχαμε στο άλλο φύλο, η δόξα που κερδίσαμε όταν γίναμε προϊστάμενοι στην υπηρεσία μας, δήμαρχοι, νομάρχες, βουλευτές, υπουργοί, πρωθυπουργοί, δημοσιογράφοι…«…ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα» λοιπόν. Όλ’ αυτά μπορούμε να τα απολαύσουμε σ’ αυτή, την πρόσκαιρη ζωή που ζούμε. Γιατί «…επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται», δηλαδή μόλις έρθει η ώρα του καθενός να αφήσει ετούτον εδώ τον κόσμο, κάθε υλική απόλαυση παύει να ισχύει και κρίνεται με βάση τα έργα του και μόνο.
Αυτές οι σκέψεις μου ήρθαν στο μυαλό προ ημερών, παρακολουθώντας τα πλούσια αφιερώματα και την εξόδιο Ακολουθία του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών κυρού Χριστοδούλου.
Για να είμαι ειλικρινής, δεν μπορώ να πω ότι υπήρξα και από τους φανατικότερους υποστηρικτές των λόγων και των έργων του. Από αυτές τις στήλες της «ΣΗΜΑΙΑΣ» είχα γράψει πριν δύο χρόνια περίπου ένα κείμενο στην «Τρίτη…ευκαιρία» με το οποίο συνέκρινα τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο με τον επίσης μακαριστό μητροπολίτη μας κυρό Χρυσόστομο Β΄ (Θέμελη) με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Βίοι αντίθετοι». Είναι γεγονός πως ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος είχε προκαλέσει αντιδράσεις με την εν γένει στάση του σε διάφορα ζητήματα. Ωστόσο, όπως πολύ ωραία άκουσα να λέγεται στην τηλεόραση, η ζωή του θα μπορούσε να παρομοιαστεί με έναν κήπο στον οποίο ανθίζουν διάφορα όμορφα δέντρα και φυτά. Σε έναν τέτοιο κήπο υπάρχουν σίγουρα και τα ζιζάνια, οι τσουκνίδες, τα διάφορα παράσιτα που μπορεί να χαλάσουν ένα μέρος της εντύπωσης που έχουμε. Όμως δεν μπορούν να μας κάνουν να χάσουμε την όμορφη εικόνα που έχουμε σχηματίσει γι’ αυτόν τον κήπο. Η αρχιερατεία του Χριστόδουλου λοιπόν, υπήρξε τρικυμιώδης μεν, αλλά και εντυπωσιακή. Κατηγορήθηκε όσο κανείς άλλος ως τώρα, και αγαπήθηκε όσο κανείς άλλος από τον απλό λαό. Δεινός ρήτορας που συνέπαιρνε τους ανθρώπους με τα φλογερά κηρύγματά του, θύμιζε περισσότερο πολιτικό ηγέτη μεγάλου βεληνεκούς, παρά έναν απλό κληρικό. Εξέφραζε τη γνώμη του με θάρρος και πείσμα για την ορθότητά της, άτεγκτος ελεγκτής της όποιας εξουσίας και των «δυνατών» της γης. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη σθεναρή αντίδρασή του στην απόφαση Σημίτη για τη μη αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες ή τις εντονότατες δηλώσεις του εναντίον των Αμερικανών όταν βομβάρδιζαν την ομόδοξη Σερβία προκαλώντας εκατοντάδες θύματα από τις τάξεις των αμάχων και των μικρών παιδιών; Υπήρξε ο άνθρωπος που «σκανδάλισε» πολλούς συντηρητικούς κύκλους της Εκκλησίας όταν κάλεσε τους νέους να επιστρέψουν στην Εκκλησία με την αμφίεσή τους («Ελάτε όπως είστε: Και με τα σκουλαρίκια σας, και με το ντύσιμό σας»). Οι νέοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του και πήγαν, είδαν με «καθαρότερο» μάτι και χωρίς φόβο τον κλήρο, προσπάθησαν να μεταλάβουν τη μυστηριακή ζωή της Ορθοδοξίας. Ήταν ο άνθρωπος που έβγαλε την ελλαδική Εκκλησία από το περιθώριο και την έθεσε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Είχε πλουσιότατο φιλανθρωπικό έργο, έδειχνε ένα πάθος πρωτόγνωρο, μια αγάπη που δε μετριέται για το έργο που του είχε ανατεθεί. Είχε μια γνησιότητα που σπάνια μπορεί κανείς να βρει στις μέρες μας.
Το σπουδαιότερο όμως όλων, είναι το τέλος του. Ένα τέλος που πραγματικά συγκλόνισε το πανελλήνιο, ένα τέλος που έσβησε (αν μπορεί κανείς να το πει έτσι) ανθρώπινες αδυναμίες, λάθη που οπωσδήποτε έκανε κατά τη διάρκεια της δεκαετούς του θητείας στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Κι αυτό γιατί με τον τρόπο που αντιμετώπισε κατάματα τον θάνατο, με τον τρόπο που ο ίδιος ζήτησε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα υγείας του, δείχνει έναν άνθρωπο που πραγματικά πίστευε σε ό,τι έλεγε και κήρυττε. Έναν άνθρωπο που είχε επενδύσει τα πάντα στον Θεό, που είχε αφεθεί πλήρως στο θέλημά Του. Θυμάμαι μια φορά που η τηλεόραση τον είχε δείξει να επισκέπτεται ένα νοσοκομείο και να συνομιλεί με τους αρρώστους, εξηγούσε σ’ αυτούς τη θέση της Εκκλησίας για τον πόνο, τους λόγους που υπάρχει η ασθένεια σε όλους εμάς. Τότε είχα αναρωτηθεί εάν αυτά που έλεγε τα εννοούσε. Γιατί δυστυχώς ο κλήρος μας, και κυρίως ο ανώτερος κλήρος, δε μας έχει συνηθίσει σε αντιστοιχία λόγων και έργων!
Την Πέμπτη θα ολοκληρωθούν οι διεργασίες για την εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου. Από όσους μέχρι στιγμής έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να εκλεγούν, κανείς δε διαθέτει το «ταμπεραμέντο» του Χριστόδουλου. Ούτε τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος πολιτευόταν. Είναι όμως και οι τέσσερις (και κυρίως οι δύο επικρατέστεροι) πραγματικά άξιοι για να τον διαδεχθούν. Διαθέτουν χαρίσματα που θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη μετά Χριστόδουλο εποχή. Δηλαδή γνήσιο εκκλησιαστικό φρόνημα, διάθεση για αθόρυβη και ουσιαστική εργασία, επιδίωξη να τακτοποιήσουν τα εσωτερικά ζητήματα της ιεραρχίας που εκκρεμούν και να βάλουν μια κάποια τάξη σε διάφορα θέματα που ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος δεν είχε πετύχει να επιλύσει.
Ιερώνυμος λοιπόν και Ευστάθιος οι επικρατέστεροι! Εμείς, ως Μεσσήνιοι, είναι φυσικό να ευχόμαστε να εκλεγεί νέος Αρχιεπίσκοπος ο κ. Ευστάθιος εκτός των άλλων και επειδή είναι συμπατριώτης μας. Είναι όμως ανήθικο και εντελώς έξω από τον πολιτισμό και τον χαρακτήρα της Ορθόδοξης πίστης μας να προσπαθούμε με ελεεινά μέσα και δόλιο τρόπο, με απειλές και συκοφαντίες να «υποκλέψουμε» την ψήφο μητροπολιτών που ίσως να έχουν διαφορετική γνώμη από μας. Λογικό ήταν λοιπόν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, να εκραγεί ο νέος μητροπολίτης μας κ. Χρυσόστομος Γ΄ (Σαββάτος), αν και είμαι βέβαιος πως πίσω από όλες αυτές τις αυθαιρεσίες και τους εκβιασμούς δεν είναι δυνατόν να κρύβεται είτε ο ίδιος ο κ. Ευστάθιος, είτε δικοί του άνθρωποι (ο χαρακτήρας και η ως τώρα πολιτεία του δε συνάδουν με τέτοιου είδους ενέργειες). Είναι καλό όμως τόσο για τους δύο εκκλησιαστικούς άνδρες όσο και για τον λαό της Μεσσηνίας, να βρεθεί ένα modus vivendi μεταξύ τους ώστε να ειρηνεύσει και το πλήρωμα της τοπικής Εκκλησίας που δείχνει μουδιασμένο και έκπληκτο απ’ όσα συμβαίνουν σε έναν χώρο όπου θα έπρεπε να κυριαρχεί η αγάπη, η ταπεινότητα και η συγχώρηση!
Από τη στήλη μας ας ευχηθούμε να αναπαυθεί στα άγια η ψυχή του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου και την Πέμπτη η ιεραρχία να εκλέξει τον καλύτερο διάδοχό του για το καλό της κοινής μας πατρίδας.
(Υ.Γ.: Είμαι επίσης βέβαιος πως η εφημερίδα δεν είχε καμία πρόθεση να προσβάλει τον μητροπολίτη μας, με τον οποίο επανειλημμένως έχει ασχοληθεί με ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια για τις προσπάθειές του να έλθει κοντά στον λαό που ο Θεός απέστειλε να ποιμάνει. Εύχομαι και εδώ να πρυτανεύσει η σύνεση και να συνεχιστεί η αγαστή συνεργασία του μητροπολίτη μας τόσο με τη «ΣΗΜΑΙΑ», όσο και με τον υπόλοιπο μεσσηνιακό Τύπο, γραπτό και ηλεκτρονικό προς το συμφέρον του τόπου μας και της Εκκλησίας).