Παρότι θα πρέπει να ομολογήσω πως δεν έχω καμία απολύτως σχέση με τα οικονομικά, εντούτοις θα προσπαθήσω να ανταποκριθώ στα αιτήματα των αναγνωστών που είτε κατ’ ιδίαν, είτε μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων, με προτρέπουν να ασχοληθώ με το ζήτημα της οικονομικής κρίσης που μαστίζει ολόκληρο τον πλανήτη.
Για να αντεπεξέλθω έστω και μερικώς με επιτυχία σε αυτή την υποχρέωση, προσπάθησα να μελετήσω ορισμένα οικονομικά εγχειρίδια, να διαβάσω από τον Τύπο κείμενα σχετικά με το θέμα, να πληροφορηθώ από το διαδίκτυο, να δω περισσότερη τηλεόραση…
Μάταιος κόπος! Κανείς σχεδόν δεν συμφωνεί με κανέναν! Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές της κατάστασης έχουν από μία τουλάχιστον εκδοχή για το ποια ήταν τα αίτια που μας οδήγησαν σ’ αυτή την κατάσταση και προτείνουν τις πιο «τρελλές» ιδέες για να καταφέρουν οι οικονομίες να εξέλθουν από την κρίση.
Παρατεταμένη διάρκεια…
Στο μόνο που διαπίστωσα ότι συμφωνούν οι περισσότεροι, ήταν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη κρίση ήρθε για να μείνει. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια περαστική «ασθένεια» της παγκόσμιας οικονομίας, ένα…«συνάχι» ας πούμε, αλλά μια μακρά και παρατεταμένη περίοδος που η συμπτωματολογία της θυμίζει «βαριά ασθενή».
Ιδιαίτερη διάρκεια αναμένεται να έχει σε οικονομίες υπερχρεωμένες, «με ασθενή παραγωγική δομή και χαμηλή ανταγωνιστικότητα» (βλ. σχετικό άρθρο του Ν. Νικολάου από την «Καθημερινή», Κυριακή 26 Οκτωβρίου). Αν σας θυμίζει κάτι η περιγραφή, μάλλον δεν κάνετε λάθος. Ο καλός αυτός δημοσιογράφος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στη δική μας παρασιτική οικονομία που στηρίζεται σε μεταπρατικές διευκολύνσεις, μηδενική παραγωγή, και άφθονο χρήμα που προέρχεται όμως από δανεικά!
Τι σημαίνει πρακτικά αυτή η «προφητική» ρήση εάν πραγματοποιηθεί εντέλει; Ότι η μακρά περίοδος ευημερίας που ζήσαμε από τη δεκαετία του ’80 ως τις μέρες μας (που προερχόταν από την είσοδό μας στην «επάρατη» για την τότε αριστερά) Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει πλέον να αποτελέσει μια ανάμνηση. Η συσσώρευση πλούτου από διάφορες πηγές εσόδων (νόμιμες, ημιπαράνομες ή παράνομες) φτάνει στο τέλος της.
Η κρίση αναμένεται να χτυπήσει όχι μόνο τις κατώτερες οικονομικά τάξεις (που μάλλον θα συγχωνευτούν με την κατώτερη, αυτή των φτωχών) αλλά και τις οικονομικές elite κάθε χώρας. Να αναφέρω απλώς το γεγονός ότι στην αντίστοιχη κρίση που έπληξε αρχικά τις Η.Π.Α. και ύστερα το σύνολο των χωρών του πλανήτη το 1929, εκτός από τους αδύναμους οικονομικά, καταστράφηκαν και οι κατέχοντες ισχυρά κεφάλαια επειδή ακριβώς η οικονομία στο σύνολό της έφτασε στο χείλος του γκρεμού…Πολλοί ήταν τότε οι οικονομικά ισχυροί που κυριολεκτικά χρεοκόπησαν και έχασαν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους οδηγούμενοι πολλές φορές στην ακραία λύση της αυτοκτονίας!
Η κρίση έχει αναγκάσει τις άλλοτε παντοδύναμες τράπεζες σε πτωχεύσεις, συγχωνεύσεις ή σε μέτρα που κάποτε θεωρούσαν αδύνατα και εξωπραγματικά. Επειδή κανείς στην αγορά πλέον δεν έχει χρήμα για να κινηθεί, ούτε πλέον οι τράπεζες, οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να τις ενισχύσουν οικονομικά. Τα 28 δις ευρώ που τις προικοδοτεί η κυβέρνηση, σκοπό έχουν να «ζεστάνουν» ξανά την αγορά. Να προσφέρουν δηλαδή στις τράπεζες την ευκαιρία να εξακολουθήσουν να δίνουν χαμηλότοκα δάνεια για πρώτη κατοικία, για επιχειρήσεις, επενδύσεις κ.ο.κ., ώστε με αυτόν τον τρόπο να βρουν εργασία και χρήμα οι αντίστοιχες επαγγελματικές ομάδες που ασχολούνται με την κατασκευή σπιτιών, με τις επιχειρήσεις κ.λπ. Αυτοί με τη σειρά τους θα ξοδέψουν χρήμα για διάφορες αγορές και έτσι πιθανώς να έρθει ξανά η ισορροπία στις οικονομικές σχέσεις.
Ρεαλιστικές θέσεις; Μια ουτοπιστική διάθεση; Κανείς δεν ξέρει. Ο καιρός θα δείξει…
Η εμπειρία όμως του παρελθόντος, μας έχει φανερώσει πως μια σειρά από συνέπειες θα επακολουθήσουν που δεν θα είναι ούτε λίγες, ούτε ασήμαντες.
Ανεργία και επακόλουθα…
Πρώτ’ απ’ όλα αναμένονται μεγάλης κλίμακας απολύσεις εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Οι επιχειρήσεις που θα αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις τμημάτων με ταυτόχρονες περικοπές μισθών ή και μαζικές απολύσεις προσωπικού. Εκτός από τους Έλληνες, θα χάσουν τις εργασίες τους και οι χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια οικονομικοί μετανάστες που ζουν εδώ. Η αντίδρασή τους είναι ένα ερώτημα, αν και όχι τόσο αναπάντητο: Οι ληστείες σε μεγάλα καταστήματα και τράπεζες – όπου δηλαδή υπάρχει χρήμα – θα αυξηθούν κατακόρυφα (στην πόλη μας βιώσαμε την περασμένη εβδομάδα τα πρώτα αποτελέσματα).
Οι δυσάρεστες συνέπειες όμως, δεν θα αφορούν μόνο την οικονομική ζωή, αλλά και την πολιτική.
Πολιτικές συνέπειες
Μετά τη διεθνή κρίση του 1929 στην Ευρώπη, οι πολιτικές δομές ανατράπηκαν, με αποτέλεσμα την κυριαρχία ακραίων πολιτικών ομάδων που ορισμένες φορές επιβλήθηκαν καταλαμβάνοντας την εξουσία. Η άνοδος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος (Αδόλφος Χίτλερ) στη Γερμανία, του Φασιστικού (Μπενίτο Μουσολίνι) στην Ιταλία, του Φράνκο στην Ισπανία και του Ιωάννη Μεταξά στην Ελλάδα (δικτατορία «4ης Αυγούστου») το 1936 μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Ας μη μας διαφεύγει από τον νου, πως οι δύο πρώτοι κατέλαβαν την εξουσία όχι δικτατορικά αλλά με δημοκρατικό τρόπο, ενώ ο Μεταξάς χωρίς την παραμικρή σχεδόν αντίσταση!
Στα καθ’ ημάς, θα πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα το γεγονός ότι πλέον κινδυνεύει ολόκληρο το πολιτικό οικοδόμημα που ανδρώθηκε από το 1974 και μετά, με τις πελατειακές του σχέσεις και την εξαρτημένη από πάσης φύσεως συμφέροντα ηγεσία του. Η Νέα Δημοκρατία θα μπορούσε να έχει έστω και πρόσκαιρα κέρδη από αυτή την κρίση (οι λαοί πάντοτε σε περιόδους κρίσεων έχουν την τάση να εμπιστεύονται περισσότερο τις ηγεσίες τους) αν δεν αναλωνόταν σε επικοινωνιακού τύπου δράσεις, μετρώντας κάθε φορά το πολιτικό κόστος. Εάν ο Κ. Καραμανλής έδειχνε στους πολίτες διάθεση να κυβερνήσει και να συγκρουστεί με τα συμφέροντα που ο λαός έχει ταυτίσει με συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις, τότε θα είχε ήδη επιβάλει την πολιτική του κυριαρχία εξολοκλήρου. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εάν δεν διέθετε έναν πολιτικά ατάλαντο ηγέτη όπως τον Γ. Παπανδρέου, είναι βέβαιο πως μεσοπρόθεσμα θα είχε κατορθώσει να αποσυσπειρώσει τον λαό από τη σημερινή κυβέρνηση και να διεκδικήσει ενεργά την εξουσία. Το Κ.Κ.Ε. αναμένεται να έχει μικρή άνοδο, όχι όμως την αναμενόμενη, εξαιτίας των ιδεολογικών του αγκυλώσεων, που δεν του επιτρέπουν να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο απ’ αυτόν τον περιορισμένο που ήδη έχει στην πολιτική σκηνή. Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αν συνεχίσει την ανέξοδη ρητορεία με το ανάλογο καταγγελτικό ύφος που έχει υιοθετήσει η ηγεσία του, καθώς και τις διαμάχες που μαίνονται στο εσωτερικό του, θα έχει μεν πρόσκαιρα κέρδη κάθε φορά που η κρίση θα βρίσκεται σε έξαρση, αλλά σύντομα θα «ξεφουσκώσει» όπως συμβαίνει και στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Όσο για τον ΛΑ.Ο.Σ. του Γ. Καρατζαφέρη, αν συνεχίσει να αποτελεί το πλέον προσωποπαγές κόμμα της ελληνικής βουλής και δεν μετεξελιχθεί από κόμμα διαμαρτυρίας που κλείνει το «μάτι» στους δεξιούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας σε αυτόνομη πολιτική έκφραση με συγκεκριμένη ταυτότητα, θα φυτοζωεί μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Το πιθανότερο σενάριο είναι να συμβούν μεγάλες ανακατατάξεις στα κόμματα, με κατάτμηση ορισμένων και δημιουργία νέων πολιτικών σχηματισμών, που θα προέρχονται από συνενώσεις ομάδων από διάφορα κόμματα που βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος σε βασικά ζητήματα (π.χ. δεν μπορώ να καταλάβω τι διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στους νεοφιλελεύθερους της Ν.Δ., τους εκσυγχρονιστές του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και την ανανεωτική πτέρυγα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α.!).
Επειδή όμως ο λαός σε περιπτώσεις μακροχρόνιας οικονομικής δυσανεξίας καταφεύγει συνήθως σε ακραίες λύσεις, θα πρέπει να αναμένουμε και την εμφάνιση ακραίων ομάδων με συνθήματα εναντίον των ξένων εργατών και της πάταξης της εγκληματικότητας, ενώ ταυτόχρονα θα προβάλλουν τον ελληνικό τρόπο ζωής ως απόλυτο πρότυπο και την εδαφική επέκταση της χώρας ως ανάγκη. Παρότι ίσως κάποιοι να θεωρήσουν πως εδώ «φωτογραφίζουμε» ομάδες όπως η «Χρυσή Αυγή», οφείλουμε να πούμε πως η δομή και αυτής της οργάνωσης δεν ανταποκρίνεται στις άμεσες προσδοκίες των Ελλήνων στη σημερινή τουλάχιστον φάση. Η χρήση συμβόλων ναζιστικού ή φασιστικού περιεχομένου, απηρχαιωμένου πλέον λεξιλογίου, καθώς και η αυτοπεριθωριοποίηση των μελών της (τρόπος ντυσίματος, κούρεμα κ.λπ.) φοβίζουν κατά κάποιον τρόπο τον Έλληνα, που αισθάνεται τα πιστεύω αυτών των ανθρώπων ξένα προς τα δικά του πιστεύω. Περισσότερο αναμενόμενη είναι η δημιουργία νέων πολιτικών σχηματισμών, οι οποίοι θα προέρχονται – όσο κι αν αυτό ηχεί περίεργα – από αριστερά ή αριστεριστικά κινήματα (τα…ορφανά του Στάλιν), ακραίες σοσιαλιστικές ομάδες και πρώην ανένταχτους της πολιτικής (η προϊστορία μας το έχει δείξει και αυτό), που θα χρησιμοποιούν με ευκολία την αριστερή φρασεολογία και τις σκληροπυρηνικές θέσεις και συνάμα δεν θα μπορούν να κατηγορηθούν για ακροδεξιές ή νεοναζιστικές αντιλήψεις! Σε αυτό θα έχουν βοηθηθεί και από τον «θάνατο» των ιδεών: μετά την απαξίωση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, τώρα απαξιώνεται και ο «υπαρκτός» καπιταλισμός!
Το τέλος της Δύσης;
Κάποιοι βλέπουν μακριά στις εξελίξεις το τέλος της κυριαρχίας της Δύσης. Προσωπικά δεν συμμερίζομαι την άποψη αυτή. Όση οικονομική δύναμη και αν αποκτήσει η Ινδία, η Κίνα, η Ιαπωνία και οι άλλες χώρες της Ανατολής, όσο η στρατιωτική υπεροπλία γέρνει συντριπτικά προς την πλευρά των δυτικών χωρών με κυρίαρχες τις Η.Π.Α., η ισορροπία ισχύος δεν πρόκειται – στο προσεχές τουλάχιστον μέλλον – να ανατραπεί. Θα συμβεί το αντίθετο, μόλις οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί των χωρών που αναφέρθηκαν πλησιάσουν αυτούς των Η.Π.Α. Μέχρι τότε όμως, έχουμε μακρύ δρόμο να διανύσουμε…
«Ουδέν κακόν…»
Το μόνο βέβαιο είναι πως θα αναγκαστούμε να διορθώσουμε τον τρόπο ζωής μας. Η μεσαία τάξη, αυτή δηλαδή που όλα τα προηγούμενα χρόνια αγόραζε πολυτελή αυτοκίνητα, έκανε ακριβές αγορές ακινήτων, κατανάλωνε «πλαστικό» χρήμα σε ταξίδια και διασκέδαση, θα υποχρεωθεί να αναδιπλωθεί και να αλλάξει εκ βάθρων τα καταναλωτικά της πρότυπα. Το πάθος για κατανάλωση πλέον θα αντικατασταθεί από την αβεβαιότητα του μέλλοντος και την καχυποψία στις αγορές. Ίσως αυτό να μας κάνει και καλό. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως «ουδέν κακόν αμιγές καλού»…
Για να αντεπεξέλθω έστω και μερικώς με επιτυχία σε αυτή την υποχρέωση, προσπάθησα να μελετήσω ορισμένα οικονομικά εγχειρίδια, να διαβάσω από τον Τύπο κείμενα σχετικά με το θέμα, να πληροφορηθώ από το διαδίκτυο, να δω περισσότερη τηλεόραση…
Μάταιος κόπος! Κανείς σχεδόν δεν συμφωνεί με κανέναν! Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές της κατάστασης έχουν από μία τουλάχιστον εκδοχή για το ποια ήταν τα αίτια που μας οδήγησαν σ’ αυτή την κατάσταση και προτείνουν τις πιο «τρελλές» ιδέες για να καταφέρουν οι οικονομίες να εξέλθουν από την κρίση.
Παρατεταμένη διάρκεια…
Στο μόνο που διαπίστωσα ότι συμφωνούν οι περισσότεροι, ήταν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη κρίση ήρθε για να μείνει. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια περαστική «ασθένεια» της παγκόσμιας οικονομίας, ένα…«συνάχι» ας πούμε, αλλά μια μακρά και παρατεταμένη περίοδος που η συμπτωματολογία της θυμίζει «βαριά ασθενή».
Ιδιαίτερη διάρκεια αναμένεται να έχει σε οικονομίες υπερχρεωμένες, «με ασθενή παραγωγική δομή και χαμηλή ανταγωνιστικότητα» (βλ. σχετικό άρθρο του Ν. Νικολάου από την «Καθημερινή», Κυριακή 26 Οκτωβρίου). Αν σας θυμίζει κάτι η περιγραφή, μάλλον δεν κάνετε λάθος. Ο καλός αυτός δημοσιογράφος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στη δική μας παρασιτική οικονομία που στηρίζεται σε μεταπρατικές διευκολύνσεις, μηδενική παραγωγή, και άφθονο χρήμα που προέρχεται όμως από δανεικά!
Τι σημαίνει πρακτικά αυτή η «προφητική» ρήση εάν πραγματοποιηθεί εντέλει; Ότι η μακρά περίοδος ευημερίας που ζήσαμε από τη δεκαετία του ’80 ως τις μέρες μας (που προερχόταν από την είσοδό μας στην «επάρατη» για την τότε αριστερά) Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει πλέον να αποτελέσει μια ανάμνηση. Η συσσώρευση πλούτου από διάφορες πηγές εσόδων (νόμιμες, ημιπαράνομες ή παράνομες) φτάνει στο τέλος της.
Η κρίση αναμένεται να χτυπήσει όχι μόνο τις κατώτερες οικονομικά τάξεις (που μάλλον θα συγχωνευτούν με την κατώτερη, αυτή των φτωχών) αλλά και τις οικονομικές elite κάθε χώρας. Να αναφέρω απλώς το γεγονός ότι στην αντίστοιχη κρίση που έπληξε αρχικά τις Η.Π.Α. και ύστερα το σύνολο των χωρών του πλανήτη το 1929, εκτός από τους αδύναμους οικονομικά, καταστράφηκαν και οι κατέχοντες ισχυρά κεφάλαια επειδή ακριβώς η οικονομία στο σύνολό της έφτασε στο χείλος του γκρεμού…Πολλοί ήταν τότε οι οικονομικά ισχυροί που κυριολεκτικά χρεοκόπησαν και έχασαν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους οδηγούμενοι πολλές φορές στην ακραία λύση της αυτοκτονίας!
Η κρίση έχει αναγκάσει τις άλλοτε παντοδύναμες τράπεζες σε πτωχεύσεις, συγχωνεύσεις ή σε μέτρα που κάποτε θεωρούσαν αδύνατα και εξωπραγματικά. Επειδή κανείς στην αγορά πλέον δεν έχει χρήμα για να κινηθεί, ούτε πλέον οι τράπεζες, οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να τις ενισχύσουν οικονομικά. Τα 28 δις ευρώ που τις προικοδοτεί η κυβέρνηση, σκοπό έχουν να «ζεστάνουν» ξανά την αγορά. Να προσφέρουν δηλαδή στις τράπεζες την ευκαιρία να εξακολουθήσουν να δίνουν χαμηλότοκα δάνεια για πρώτη κατοικία, για επιχειρήσεις, επενδύσεις κ.ο.κ., ώστε με αυτόν τον τρόπο να βρουν εργασία και χρήμα οι αντίστοιχες επαγγελματικές ομάδες που ασχολούνται με την κατασκευή σπιτιών, με τις επιχειρήσεις κ.λπ. Αυτοί με τη σειρά τους θα ξοδέψουν χρήμα για διάφορες αγορές και έτσι πιθανώς να έρθει ξανά η ισορροπία στις οικονομικές σχέσεις.
Ρεαλιστικές θέσεις; Μια ουτοπιστική διάθεση; Κανείς δεν ξέρει. Ο καιρός θα δείξει…
Η εμπειρία όμως του παρελθόντος, μας έχει φανερώσει πως μια σειρά από συνέπειες θα επακολουθήσουν που δεν θα είναι ούτε λίγες, ούτε ασήμαντες.
Ανεργία και επακόλουθα…
Πρώτ’ απ’ όλα αναμένονται μεγάλης κλίμακας απολύσεις εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Οι επιχειρήσεις που θα αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις τμημάτων με ταυτόχρονες περικοπές μισθών ή και μαζικές απολύσεις προσωπικού. Εκτός από τους Έλληνες, θα χάσουν τις εργασίες τους και οι χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια οικονομικοί μετανάστες που ζουν εδώ. Η αντίδρασή τους είναι ένα ερώτημα, αν και όχι τόσο αναπάντητο: Οι ληστείες σε μεγάλα καταστήματα και τράπεζες – όπου δηλαδή υπάρχει χρήμα – θα αυξηθούν κατακόρυφα (στην πόλη μας βιώσαμε την περασμένη εβδομάδα τα πρώτα αποτελέσματα).
Οι δυσάρεστες συνέπειες όμως, δεν θα αφορούν μόνο την οικονομική ζωή, αλλά και την πολιτική.
Πολιτικές συνέπειες
Μετά τη διεθνή κρίση του 1929 στην Ευρώπη, οι πολιτικές δομές ανατράπηκαν, με αποτέλεσμα την κυριαρχία ακραίων πολιτικών ομάδων που ορισμένες φορές επιβλήθηκαν καταλαμβάνοντας την εξουσία. Η άνοδος του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος (Αδόλφος Χίτλερ) στη Γερμανία, του Φασιστικού (Μπενίτο Μουσολίνι) στην Ιταλία, του Φράνκο στην Ισπανία και του Ιωάννη Μεταξά στην Ελλάδα (δικτατορία «4ης Αυγούστου») το 1936 μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Ας μη μας διαφεύγει από τον νου, πως οι δύο πρώτοι κατέλαβαν την εξουσία όχι δικτατορικά αλλά με δημοκρατικό τρόπο, ενώ ο Μεταξάς χωρίς την παραμικρή σχεδόν αντίσταση!
Στα καθ’ ημάς, θα πρέπει να τονίσουμε ιδιαίτερα το γεγονός ότι πλέον κινδυνεύει ολόκληρο το πολιτικό οικοδόμημα που ανδρώθηκε από το 1974 και μετά, με τις πελατειακές του σχέσεις και την εξαρτημένη από πάσης φύσεως συμφέροντα ηγεσία του. Η Νέα Δημοκρατία θα μπορούσε να έχει έστω και πρόσκαιρα κέρδη από αυτή την κρίση (οι λαοί πάντοτε σε περιόδους κρίσεων έχουν την τάση να εμπιστεύονται περισσότερο τις ηγεσίες τους) αν δεν αναλωνόταν σε επικοινωνιακού τύπου δράσεις, μετρώντας κάθε φορά το πολιτικό κόστος. Εάν ο Κ. Καραμανλής έδειχνε στους πολίτες διάθεση να κυβερνήσει και να συγκρουστεί με τα συμφέροντα που ο λαός έχει ταυτίσει με συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις, τότε θα είχε ήδη επιβάλει την πολιτική του κυριαρχία εξολοκλήρου. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. εάν δεν διέθετε έναν πολιτικά ατάλαντο ηγέτη όπως τον Γ. Παπανδρέου, είναι βέβαιο πως μεσοπρόθεσμα θα είχε κατορθώσει να αποσυσπειρώσει τον λαό από τη σημερινή κυβέρνηση και να διεκδικήσει ενεργά την εξουσία. Το Κ.Κ.Ε. αναμένεται να έχει μικρή άνοδο, όχι όμως την αναμενόμενη, εξαιτίας των ιδεολογικών του αγκυλώσεων, που δεν του επιτρέπουν να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο απ’ αυτόν τον περιορισμένο που ήδη έχει στην πολιτική σκηνή. Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α. αν συνεχίσει την ανέξοδη ρητορεία με το ανάλογο καταγγελτικό ύφος που έχει υιοθετήσει η ηγεσία του, καθώς και τις διαμάχες που μαίνονται στο εσωτερικό του, θα έχει μεν πρόσκαιρα κέρδη κάθε φορά που η κρίση θα βρίσκεται σε έξαρση, αλλά σύντομα θα «ξεφουσκώσει» όπως συμβαίνει και στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Όσο για τον ΛΑ.Ο.Σ. του Γ. Καρατζαφέρη, αν συνεχίσει να αποτελεί το πλέον προσωποπαγές κόμμα της ελληνικής βουλής και δεν μετεξελιχθεί από κόμμα διαμαρτυρίας που κλείνει το «μάτι» στους δεξιούς ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας σε αυτόνομη πολιτική έκφραση με συγκεκριμένη ταυτότητα, θα φυτοζωεί μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Το πιθανότερο σενάριο είναι να συμβούν μεγάλες ανακατατάξεις στα κόμματα, με κατάτμηση ορισμένων και δημιουργία νέων πολιτικών σχηματισμών, που θα προέρχονται από συνενώσεις ομάδων από διάφορα κόμματα που βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος σε βασικά ζητήματα (π.χ. δεν μπορώ να καταλάβω τι διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στους νεοφιλελεύθερους της Ν.Δ., τους εκσυγχρονιστές του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και την ανανεωτική πτέρυγα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α.!).
Επειδή όμως ο λαός σε περιπτώσεις μακροχρόνιας οικονομικής δυσανεξίας καταφεύγει συνήθως σε ακραίες λύσεις, θα πρέπει να αναμένουμε και την εμφάνιση ακραίων ομάδων με συνθήματα εναντίον των ξένων εργατών και της πάταξης της εγκληματικότητας, ενώ ταυτόχρονα θα προβάλλουν τον ελληνικό τρόπο ζωής ως απόλυτο πρότυπο και την εδαφική επέκταση της χώρας ως ανάγκη. Παρότι ίσως κάποιοι να θεωρήσουν πως εδώ «φωτογραφίζουμε» ομάδες όπως η «Χρυσή Αυγή», οφείλουμε να πούμε πως η δομή και αυτής της οργάνωσης δεν ανταποκρίνεται στις άμεσες προσδοκίες των Ελλήνων στη σημερινή τουλάχιστον φάση. Η χρήση συμβόλων ναζιστικού ή φασιστικού περιεχομένου, απηρχαιωμένου πλέον λεξιλογίου, καθώς και η αυτοπεριθωριοποίηση των μελών της (τρόπος ντυσίματος, κούρεμα κ.λπ.) φοβίζουν κατά κάποιον τρόπο τον Έλληνα, που αισθάνεται τα πιστεύω αυτών των ανθρώπων ξένα προς τα δικά του πιστεύω. Περισσότερο αναμενόμενη είναι η δημιουργία νέων πολιτικών σχηματισμών, οι οποίοι θα προέρχονται – όσο κι αν αυτό ηχεί περίεργα – από αριστερά ή αριστεριστικά κινήματα (τα…ορφανά του Στάλιν), ακραίες σοσιαλιστικές ομάδες και πρώην ανένταχτους της πολιτικής (η προϊστορία μας το έχει δείξει και αυτό), που θα χρησιμοποιούν με ευκολία την αριστερή φρασεολογία και τις σκληροπυρηνικές θέσεις και συνάμα δεν θα μπορούν να κατηγορηθούν για ακροδεξιές ή νεοναζιστικές αντιλήψεις! Σε αυτό θα έχουν βοηθηθεί και από τον «θάνατο» των ιδεών: μετά την απαξίωση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, τώρα απαξιώνεται και ο «υπαρκτός» καπιταλισμός!
Το τέλος της Δύσης;
Κάποιοι βλέπουν μακριά στις εξελίξεις το τέλος της κυριαρχίας της Δύσης. Προσωπικά δεν συμμερίζομαι την άποψη αυτή. Όση οικονομική δύναμη και αν αποκτήσει η Ινδία, η Κίνα, η Ιαπωνία και οι άλλες χώρες της Ανατολής, όσο η στρατιωτική υπεροπλία γέρνει συντριπτικά προς την πλευρά των δυτικών χωρών με κυρίαρχες τις Η.Π.Α., η ισορροπία ισχύος δεν πρόκειται – στο προσεχές τουλάχιστον μέλλον – να ανατραπεί. Θα συμβεί το αντίθετο, μόλις οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί των χωρών που αναφέρθηκαν πλησιάσουν αυτούς των Η.Π.Α. Μέχρι τότε όμως, έχουμε μακρύ δρόμο να διανύσουμε…
«Ουδέν κακόν…»
Το μόνο βέβαιο είναι πως θα αναγκαστούμε να διορθώσουμε τον τρόπο ζωής μας. Η μεσαία τάξη, αυτή δηλαδή που όλα τα προηγούμενα χρόνια αγόραζε πολυτελή αυτοκίνητα, έκανε ακριβές αγορές ακινήτων, κατανάλωνε «πλαστικό» χρήμα σε ταξίδια και διασκέδαση, θα υποχρεωθεί να αναδιπλωθεί και να αλλάξει εκ βάθρων τα καταναλωτικά της πρότυπα. Το πάθος για κατανάλωση πλέον θα αντικατασταθεί από την αβεβαιότητα του μέλλοντος και την καχυποψία στις αγορές. Ίσως αυτό να μας κάνει και καλό. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως «ουδέν κακόν αμιγές καλού»…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου