Πολλά είναι τα κακώς κείμενα αυτού του τόπου. Με τα περισσότερα έχουμε καταπιαστεί από αυτήν εδώ τη στήλη. Μεγαλύτερο όμως και χειρότερο, δεν γνώρισα από την «αγραμματοσύνη». Και όταν αναφέρομαι στην «αγραμματοσύνη», δεν εννοώ τον αναλφαβητισμό, γι’ αυτό και τη βάζω σε εισαγωγικά. Εννοώ μια πιο ευρεία κατάσταση, που δυστυχώς βασιλεύει σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ακόμα και αυτών που θεωρητικά έχουν ολοκληρώσει τις λυκειακές τους σπουδές, καθώς και πολλών αποφοίτων των Τ.Ε.Ι. και Α.Ε.Ι. της (τρόπος του λέγειν) τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του, θα δει ή θα ακούσει του κόσμου τις ανοησίες, τις ανακρίβειες, και μάλιστα από πρόσωπα που τυπικά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη νοητική υστέρηση που να δικαιολογεί κάτι τέτοιο.
Αγράμματοι και «αγράμματοι»…
Θα μου πείτε, αγράμματος ήτανε κι ο Μακρυγιάννης, ημιεγγράμματος κι ο παπα-Νικόλας ο Πλανάς ή ο γέροντας Παΐσιος και τόσες άλλες σπουδαίες μορφές, αλλά διαπρέψανε τόσο, που και σήμερα ακόμα τους μνημονεύουμε και πολύ θα θέλαμε να τους μοιάσουμε…
Οι άνθρωποι αυτοί όμως, οι ξεχωριστοί, είχαν κάτι που οι σημερινοί «αγράμματοι» δεν μπορούν να έχουν: αυτογνωσία. Ήξεραν καλύτερα από τον καθένα τον εαυτό τους και μπορούσαν να διακρίνουν (να μια ακόμα λέξη – κλειδί: η διάκριση) τα όριά τους. Με αυτόν τον τρόπο μεγαλούργησαν και έγιναν σύμβολα για τους μεταγενέστερους.
Αντίθετα σήμερα, οι περισσότεροι από εμάς (στη χορεία των αγραμμάτων μια γωνίτσα σίγουρα ανήκει και στην ταπεινότητά μου) δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα όριά μας και νομίζουμε πως είμαστε κάτι που στην πραγματικότητα ούτε να το πλησιάσουμε μπορούμε. Βλέπουμε τον ίσκιο μας και νομίζουμε πως πρόκειται για το μπόι μας…
Έτσι, με τη σιγουριά του ημιμαθούς, ξεπροβάλουμε με ιεραποστολικό ζήλο να πείσουμε τους «ιθαγενείς» να πάψουν να σκέφτονται όπως πριν, να πάψουν να δρουν όπως και πριν, και ν’ ακολουθήσουν τα «φωτεινά» μας βήματα σε όποιο σημείο και αν τα οδηγήσουμε!
Πολιτικοί, εκπαιδευτικοί, θρησκευτικοί, δημοσιογραφικοί και λοιποί «αστέρες», με περισσή «αγραμματοσύνη», συντηρούμε αυτό το πλέγμα άγνοιας και καθημερινά προσθέτουμε και νέα δοκησίσοφα μέλη. Πώς γίνεται αυτό; Ας δούμε…
Οικογένεια…
Πρώτοι απ’ όλους έρχονται οι γονείς. Μόλις τα πεντάμορφα «αστεράκια» τους έρθουν στη ζωή, προσπαθούν με κάθε ευκαιρία να προβάλουν αυτάρεσκα έναν άλλο εαυτό από αυτόν που είχαν πριν: Καμαρώνουν για τις (συνήθως ανύπαρκτες) σπουδές τους, για την…κοινωνική τους μόρφωση, τους δήθεν καλούς τους τρόπους, τους «ηρωικούς» προγόνους τους, την «ευγενική» τους καταγωγή…
Εκπαίδευση…
Ύστερα τα ίδια παιδιά θα αναγκαστούν να έρθουν στα σχολεία. Εκεί θα βρουν άλλους δήθεν σοφούς που θα προσπαθούν να τους μεταδώσουν τις σοφίες που έχουν κρυμμένες στα…γεμάτα γνώση κεφάλια τους. Θα βρουν ανθρώπους που μόνο δασκάλους δεν θυμίζουν. Μόνο ανθρωπάκια θα βρουν που παπαγαλίζουν λίγο πριν μπουν στην αίθουσα το παρακάτω μάθημα και κάνουν τον σταυρό τους μη και βρεθεί κανένας «αναιδής» μαθητής και ρωτήσει τίποτα περίεργο που δεν μπορούν να το απαντήσουν! Θα βρει ανθρώπους που περιμένουν πώς και πώς να χτυπήσει εκείνο το αναθεματισμένο κουδούνι για να σηκωθούν από την «ηλεκτρική» καρέκλα της τάξης και να τρέξουν στη θαλπωρή του σπιτιού τους ή του ιδιαίτερού τους!
TV stars…
Παράλληλα, αυτά τα παιδιά θα καλλιεργούνται και θα μορφώνονται και από ένα ακόμα μέσο εκτός των άλλων δύο που προαναφέραμε: την τηλεόραση! Εκεί έχουν να διδαχθούν πραγματικά πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Πρώτ’ απ’ όλα θα έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν – ιδιαίτερα στα δελτία ειδήσεων – πολλαπλές συμπεριφορές ανθρώπων έως και υπανθρώπων. Θα δουν τους ίδιους κάθε φορά αναλυτές να εξηγούν από το γιατί η παγκόσμια οικονομία κατρακυλά στην άβυσσο, μέχρι το πού οφείλεται η αποτυχία των μαθητών στις πανελλαδικές εξετάσεις. Κι όλ’ αυτά θα τα παρακολουθήσουν εν μέσω ύβρεων και συκοφαντιών που θα εκτοξεύονται εκατέρωθεν, αλλά και απειλών, κατηγοριών για όσα συμβαίνουν τριγύρω μας κ.ο.κ.
Hard rock alleluia…
Από μικρά επίσης θα βρίσκονται στον χώρο της Εκκλησίας. Από τη στιγμή που θα μπουν για πρώτη φορά στον ναό («σαραντισμός») μέχρι τη βάπτισή τους και στη συνέχεια όποτε οι γονείς τους το επιθυμήσουν, θα έχουν δοσοληψίες με ιερείς που νομίζουν ότι ο κόσμος φτιάχτηκε μόνο γι’ αυτούς και με ψάλτες που θα κρυφοκοιτάνε την πόρτα για να δουν πότε ανοίγει για να αποφασίσουν πότε θα κάνουν τη γνωστή επίδειξη φωνητικών ικανοτήτων (ο λαός τους αποκαλεί «γκάρους» όχι άδικα) που θυμίζουν κάτι μεταξύ τούρκικου αμανέ και σκάλας του Μιλάνου! Ιδιαίτερα από ορισμένους ιερείς, θα απολαύσουν και τα ασυναγώνιστα κηρύγματα, που τοποθετούν πάντοτε τους ίδιους εκτός αμαρτωλών και βρίθουν σολοικισμών και βαρβαρισμών, καθώς και δογματικών και εκκλησιαστικών λαθών (το καλοκαίρι βρέθηκα σε εσπερινό ενός πανηγυρίζοντα ναού της πόλης μας, όπου ο εντεταλμένος να κηρύξει υψηλόβαθμος κληρικός, μας «δίδαξε» πως ο Χριστός αναστήθηκε όχι μόνο μία, αλλά τρεις φορές!).
Πολιτική…
Το αποκορύφωμα της «αγραμματοσύνης», θα το συναντήσουμε στην πολιτική. Και κυριολεκτικά (βλ. Γιωργάκη Παπανδρέου που δεν μπορεί να αρθρώσει μια αράδα γράμματα χωρίς να «σκοτώσει» τα μισά!) και μεταφορικά: Άνθρωποι απαίδευτοι, άνθρωποι με πιθαμιαία συμπεριφορά και ανάστημα, έρμαια των διαθέσεων του εκάστοτε «σουλτάνου» που κυβερνά το κόμμα τους…Αν μια πρόταση είναι σωστή αλλά την προτείνει ο αντίπαλος, θα πρέπει να σπεύσουμε να την καταγγείλουμε ως προκλητική, ως αντίθετη στα συμφέροντα του λαού…Αν βέβαια μετά από λίγο την ίδια πρόταση υιοθετήσει ο δικός μας κομματάρχης, τότε δηλώνουμε ανερυθρίαστα πως οι συνθήκες ωρίμασαν πλέον για κάτι διαφορετικό από πριν, πως επρόκειτο για μια γενναία απόφαση του αρχηγού, και κάνουμε «γαργάρα» όλα όσα λέγαμε πριν!
Δημόσιο…
Εκείνος όμως ο τομέας που πραγματικά διεκδικεί το χρυσό μετάλλιο στην «αγραμματοσύνη», είναι ο δημόσιος. Άνθρωποι συνήθως ακατάλληλοι για τη θέση την οποία κατέχουν, που κανονικά θα έπρεπε να βρίσκονται στην καλύτερη περίπτωση σπίτια τους, με χαμηλό συνήθως δείκτη νοημοσύνης, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τους πολίτες ακόμα και στα βασικότερα.
Ο καθένας μας θα έχει πολλά παραδείγματα για να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές για κάθε μια από τις περιπτώσεις που ανέφερα πριν. Ωστόσο η «αγραμματοσύνη» θα εξακολουθεί να βασιλεύει. Και οι «αγράμματοι» επίσης! Θα συμβούλευα όσους θεωρούν πως έχουν τη δύναμη στα χέρια και τις ικανότητες, χωρίς ταυτόχρονα να θεωρούν πως ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία, να ξεσηκωθούν, να καταργήσουν «επαναστατικώ δικαίω» αυτή τη δικτατορία των μετρίων, των «αγραμμάτων», αλλά πολύ φοβάμαι πως αυτό είναι πλέον αδύνατον: οι «αγράμματοι», έχουν γίνει πια απαραίτητοι, όπως το αλεύρι στα γλυκά ή το νερό για να ζήσει ένας οργανισμός!
Η «αγραμματοσύνη» ζει και θα βασιλεύει…
Πώς να ζήσει ένας γονιός χωρίς να καυχηθεί για το παρελθόν του; Πώς να ζήσει ένας δάσκαλος χωρίς να επιδεικνύει διαρκώς τις – συνήθως – ανεπαρκείς γνώσεις του; Πώς να αναπνεύσει ένας τηλεοπτικός αστέρας χωρίς να εκφράσει έστω και για μια μέρα τη γνώμη του επί παντός του επιστητού; Πώς να αντιμετωπίσει τη ζωή κατάματα ο κληρικός χωρίς «υπηκόους» που να τον υπηρετούν χωρίς να ρωτάνε πολλά – πολλά; Πώς να ορθοποδήσει ο πολιτικός χωρίς παρατρεχάμενους που θα τον ακολουθούν σε κάθε του βήμα; Πώς να υπάρξει ο κακός δημόσιος υπάλληλος (γιατί εξυπακούεται πως υπάρχουν και καλοί) χωρίς γραφειοκρατία;
Αν ζούσε σήμερα ο Καβάφης, θα αναφωνούσε παραφράζοντας το γνωστό του ποίημα: «Πώς να ζήσουμε χωρίς “αγραμμάτους”; Ήταν κι αυτοί μια κάποια λύσις»! Ή όχι;
Όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του, θα δει ή θα ακούσει του κόσμου τις ανοησίες, τις ανακρίβειες, και μάλιστα από πρόσωπα που τυπικά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη νοητική υστέρηση που να δικαιολογεί κάτι τέτοιο.
Αγράμματοι και «αγράμματοι»…
Θα μου πείτε, αγράμματος ήτανε κι ο Μακρυγιάννης, ημιεγγράμματος κι ο παπα-Νικόλας ο Πλανάς ή ο γέροντας Παΐσιος και τόσες άλλες σπουδαίες μορφές, αλλά διαπρέψανε τόσο, που και σήμερα ακόμα τους μνημονεύουμε και πολύ θα θέλαμε να τους μοιάσουμε…
Οι άνθρωποι αυτοί όμως, οι ξεχωριστοί, είχαν κάτι που οι σημερινοί «αγράμματοι» δεν μπορούν να έχουν: αυτογνωσία. Ήξεραν καλύτερα από τον καθένα τον εαυτό τους και μπορούσαν να διακρίνουν (να μια ακόμα λέξη – κλειδί: η διάκριση) τα όριά τους. Με αυτόν τον τρόπο μεγαλούργησαν και έγιναν σύμβολα για τους μεταγενέστερους.
Αντίθετα σήμερα, οι περισσότεροι από εμάς (στη χορεία των αγραμμάτων μια γωνίτσα σίγουρα ανήκει και στην ταπεινότητά μου) δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα όριά μας και νομίζουμε πως είμαστε κάτι που στην πραγματικότητα ούτε να το πλησιάσουμε μπορούμε. Βλέπουμε τον ίσκιο μας και νομίζουμε πως πρόκειται για το μπόι μας…
Έτσι, με τη σιγουριά του ημιμαθούς, ξεπροβάλουμε με ιεραποστολικό ζήλο να πείσουμε τους «ιθαγενείς» να πάψουν να σκέφτονται όπως πριν, να πάψουν να δρουν όπως και πριν, και ν’ ακολουθήσουν τα «φωτεινά» μας βήματα σε όποιο σημείο και αν τα οδηγήσουμε!
Πολιτικοί, εκπαιδευτικοί, θρησκευτικοί, δημοσιογραφικοί και λοιποί «αστέρες», με περισσή «αγραμματοσύνη», συντηρούμε αυτό το πλέγμα άγνοιας και καθημερινά προσθέτουμε και νέα δοκησίσοφα μέλη. Πώς γίνεται αυτό; Ας δούμε…
Οικογένεια…
Πρώτοι απ’ όλους έρχονται οι γονείς. Μόλις τα πεντάμορφα «αστεράκια» τους έρθουν στη ζωή, προσπαθούν με κάθε ευκαιρία να προβάλουν αυτάρεσκα έναν άλλο εαυτό από αυτόν που είχαν πριν: Καμαρώνουν για τις (συνήθως ανύπαρκτες) σπουδές τους, για την…κοινωνική τους μόρφωση, τους δήθεν καλούς τους τρόπους, τους «ηρωικούς» προγόνους τους, την «ευγενική» τους καταγωγή…
Εκπαίδευση…
Ύστερα τα ίδια παιδιά θα αναγκαστούν να έρθουν στα σχολεία. Εκεί θα βρουν άλλους δήθεν σοφούς που θα προσπαθούν να τους μεταδώσουν τις σοφίες που έχουν κρυμμένες στα…γεμάτα γνώση κεφάλια τους. Θα βρουν ανθρώπους που μόνο δασκάλους δεν θυμίζουν. Μόνο ανθρωπάκια θα βρουν που παπαγαλίζουν λίγο πριν μπουν στην αίθουσα το παρακάτω μάθημα και κάνουν τον σταυρό τους μη και βρεθεί κανένας «αναιδής» μαθητής και ρωτήσει τίποτα περίεργο που δεν μπορούν να το απαντήσουν! Θα βρει ανθρώπους που περιμένουν πώς και πώς να χτυπήσει εκείνο το αναθεματισμένο κουδούνι για να σηκωθούν από την «ηλεκτρική» καρέκλα της τάξης και να τρέξουν στη θαλπωρή του σπιτιού τους ή του ιδιαίτερού τους!
TV stars…
Παράλληλα, αυτά τα παιδιά θα καλλιεργούνται και θα μορφώνονται και από ένα ακόμα μέσο εκτός των άλλων δύο που προαναφέραμε: την τηλεόραση! Εκεί έχουν να διδαχθούν πραγματικά πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Πρώτ’ απ’ όλα θα έχουν την ευκαιρία να μελετήσουν – ιδιαίτερα στα δελτία ειδήσεων – πολλαπλές συμπεριφορές ανθρώπων έως και υπανθρώπων. Θα δουν τους ίδιους κάθε φορά αναλυτές να εξηγούν από το γιατί η παγκόσμια οικονομία κατρακυλά στην άβυσσο, μέχρι το πού οφείλεται η αποτυχία των μαθητών στις πανελλαδικές εξετάσεις. Κι όλ’ αυτά θα τα παρακολουθήσουν εν μέσω ύβρεων και συκοφαντιών που θα εκτοξεύονται εκατέρωθεν, αλλά και απειλών, κατηγοριών για όσα συμβαίνουν τριγύρω μας κ.ο.κ.
Hard rock alleluia…
Από μικρά επίσης θα βρίσκονται στον χώρο της Εκκλησίας. Από τη στιγμή που θα μπουν για πρώτη φορά στον ναό («σαραντισμός») μέχρι τη βάπτισή τους και στη συνέχεια όποτε οι γονείς τους το επιθυμήσουν, θα έχουν δοσοληψίες με ιερείς που νομίζουν ότι ο κόσμος φτιάχτηκε μόνο γι’ αυτούς και με ψάλτες που θα κρυφοκοιτάνε την πόρτα για να δουν πότε ανοίγει για να αποφασίσουν πότε θα κάνουν τη γνωστή επίδειξη φωνητικών ικανοτήτων (ο λαός τους αποκαλεί «γκάρους» όχι άδικα) που θυμίζουν κάτι μεταξύ τούρκικου αμανέ και σκάλας του Μιλάνου! Ιδιαίτερα από ορισμένους ιερείς, θα απολαύσουν και τα ασυναγώνιστα κηρύγματα, που τοποθετούν πάντοτε τους ίδιους εκτός αμαρτωλών και βρίθουν σολοικισμών και βαρβαρισμών, καθώς και δογματικών και εκκλησιαστικών λαθών (το καλοκαίρι βρέθηκα σε εσπερινό ενός πανηγυρίζοντα ναού της πόλης μας, όπου ο εντεταλμένος να κηρύξει υψηλόβαθμος κληρικός, μας «δίδαξε» πως ο Χριστός αναστήθηκε όχι μόνο μία, αλλά τρεις φορές!).
Πολιτική…
Το αποκορύφωμα της «αγραμματοσύνης», θα το συναντήσουμε στην πολιτική. Και κυριολεκτικά (βλ. Γιωργάκη Παπανδρέου που δεν μπορεί να αρθρώσει μια αράδα γράμματα χωρίς να «σκοτώσει» τα μισά!) και μεταφορικά: Άνθρωποι απαίδευτοι, άνθρωποι με πιθαμιαία συμπεριφορά και ανάστημα, έρμαια των διαθέσεων του εκάστοτε «σουλτάνου» που κυβερνά το κόμμα τους…Αν μια πρόταση είναι σωστή αλλά την προτείνει ο αντίπαλος, θα πρέπει να σπεύσουμε να την καταγγείλουμε ως προκλητική, ως αντίθετη στα συμφέροντα του λαού…Αν βέβαια μετά από λίγο την ίδια πρόταση υιοθετήσει ο δικός μας κομματάρχης, τότε δηλώνουμε ανερυθρίαστα πως οι συνθήκες ωρίμασαν πλέον για κάτι διαφορετικό από πριν, πως επρόκειτο για μια γενναία απόφαση του αρχηγού, και κάνουμε «γαργάρα» όλα όσα λέγαμε πριν!
Δημόσιο…
Εκείνος όμως ο τομέας που πραγματικά διεκδικεί το χρυσό μετάλλιο στην «αγραμματοσύνη», είναι ο δημόσιος. Άνθρωποι συνήθως ακατάλληλοι για τη θέση την οποία κατέχουν, που κανονικά θα έπρεπε να βρίσκονται στην καλύτερη περίπτωση σπίτια τους, με χαμηλό συνήθως δείκτη νοημοσύνης, αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τους πολίτες ακόμα και στα βασικότερα.
Ο καθένας μας θα έχει πολλά παραδείγματα για να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές για κάθε μια από τις περιπτώσεις που ανέφερα πριν. Ωστόσο η «αγραμματοσύνη» θα εξακολουθεί να βασιλεύει. Και οι «αγράμματοι» επίσης! Θα συμβούλευα όσους θεωρούν πως έχουν τη δύναμη στα χέρια και τις ικανότητες, χωρίς ταυτόχρονα να θεωρούν πως ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία, να ξεσηκωθούν, να καταργήσουν «επαναστατικώ δικαίω» αυτή τη δικτατορία των μετρίων, των «αγραμμάτων», αλλά πολύ φοβάμαι πως αυτό είναι πλέον αδύνατον: οι «αγράμματοι», έχουν γίνει πια απαραίτητοι, όπως το αλεύρι στα γλυκά ή το νερό για να ζήσει ένας οργανισμός!
Η «αγραμματοσύνη» ζει και θα βασιλεύει…
Πώς να ζήσει ένας γονιός χωρίς να καυχηθεί για το παρελθόν του; Πώς να ζήσει ένας δάσκαλος χωρίς να επιδεικνύει διαρκώς τις – συνήθως – ανεπαρκείς γνώσεις του; Πώς να αναπνεύσει ένας τηλεοπτικός αστέρας χωρίς να εκφράσει έστω και για μια μέρα τη γνώμη του επί παντός του επιστητού; Πώς να αντιμετωπίσει τη ζωή κατάματα ο κληρικός χωρίς «υπηκόους» που να τον υπηρετούν χωρίς να ρωτάνε πολλά – πολλά; Πώς να ορθοποδήσει ο πολιτικός χωρίς παρατρεχάμενους που θα τον ακολουθούν σε κάθε του βήμα; Πώς να υπάρξει ο κακός δημόσιος υπάλληλος (γιατί εξυπακούεται πως υπάρχουν και καλοί) χωρίς γραφειοκρατία;
Αν ζούσε σήμερα ο Καβάφης, θα αναφωνούσε παραφράζοντας το γνωστό του ποίημα: «Πώς να ζήσουμε χωρίς “αγραμμάτους”; Ήταν κι αυτοί μια κάποια λύσις»! Ή όχι;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου